Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (carjis)

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS) 
ISSN (online): 2181-2454
Volume 2 | Issue 6 | Juni, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar | 
www.carjis.org 
DOI:
10.24412/2181-2454-2022-6-349-358 
 
E-mail: [e-mail] 
351 
sotsializmga o’tishning asosiy qoidalaridan kelib chiqdiki, inqilobiy hokimayat aynan 
shunga tayangan edi. Bu qoidalar quyidagilardir: 
1)
ishlab chiqarish vositalarini Sovet respublikasi mulkiga og’ishmay 
aylantirish; 
2)
mamlakatning xo’jalik faoliyatini yagona reja bo’yicha birlashtirish; 
3)
butun aholini birma-bir ro’yhatga olib, ularga mehnat majburiyatini 
yuklash; 
4)
jamoat ishlarini muntazam va rejali yo’lga qo’yish; 
5)
mahsulotni aholi orasida yagona umumdavlat rejasi bo’yicha taqsimlash; 
6)
xususiy savdo sohasini qisqartirish; 
7)
eski kapitalistik tipdagi mayda burjua koperativlaridan proletar va yarim 
proletar rahbarlik qiladigan matbuot kommunalarining keng tarmog’ini rivojlantishga 
o’tish; 
8)
pulsiz hisob-kitob qilish bo’yicha bank chek tizimidan pulni tugatishga 
o’tish bosqichi sifatida foydalanish; 
9)
sovet muassasalarida butun tizmni markazlashtirish hamda asta-sekin 
quyidan yuqorigacha bo’ysinishni yo’lga qo’yish; 
Ushbu qoidalarni amalda ro’yobga chiqarish bolsheviklar hokimyat tepasiga 
kelgan dastlabki kundanoq fuqorolar urushi yillarida o’ziga xoslikni hisobga olamay 
barcha yerda davom ettirildi.
Bolsheviklarning ana shu nomaqbul siyosati hayotga joriy qilinishi oqibatida 
iqtisodiyotning falokatli inqirozi, ijtimoiy siyosiy keskinlashuvi yuz berdi. Yuzaga 
kelgan bu jiddiy vaziyat ularning bu iqtisodiy siyosatining mazmun va mohiyatini 
qaytadan ko’rib chiqishga majbur qildi. 
1921-yil bolsheviklar hokimyati va uning rahbari Lenin jamaiyatda yuzga 
kelgan ijtimoiy, iqtisodiy va siyosiy tanqislikdan tezda chiqish maqsadida, «harbiy 
kommunizm» dan yangi iqtisodiy siyosat yo’liga o’tishga qaror qildi.
Yangi iqtisodiy siyosatning mohiyati dehqonlarining iqtisodiy manfaatdorligini 
oshirish, xussusan ekin maydonlarining kengaytirishga, mehnat unumdorligini 
oshirishga qiziqtirish va asosda sanoatni qayta tiklashga kirishish, savdo-sotiqni 
erkinlashtirish va mayda hunarmadchilik sohalarida xususiy tadbirkorlikka ruhsat 
etish, bozorni qayta tartibga solish mehanizmlaridan qisman foydalanish, ijaraga olish 
va yollanma mehnatning cheklanishini bekor qilishdan iborat bo’ldi. 
1921-yilning bahorida Turkisstondagi yangi iqtisodiy siyosatga amaliy o’tish 
tamon dastlabki harakatlar boshlandi. Bu ish dastavval istiqlolchilik urushlari tamom 

---