Хфх лек Хосилбеков

6.5. Traktor, qishloq xo’jalik mashina va mexanizmlarining 
texnik holatiga qo’yiladigan umumiy talablar
. 
Qishloq xo’jaligi mashinalarida va qurollarida uning tuzilishi, ishlash printsiplari va texnika 
xavfsizligi 
ГОСТ
 12.2.019-86, 
ГОСТ
 12.2.111-85 hamda 
№
 4282-87 «Qishloq xo’jaligi 
mashinalari va traktorlarini tuzilishi bo’yicha sanitariya qoidalari» asosida belgilangan. 
Barcha mashina va uskuna boshqaruvchilari ish boshlashdan oldin mashina, agregat va 
96 
mexanizmlarga kundalik texnik xizmatini ko’rsatib,ularning texnik holatini tekshiradi. 
Aylanadigan mexanizmlarda, kardanlarda, tishli va boshqa uzatmalarda sozlangan va ishonchli 
qilib 
mustahkamlangan  himoya  to’siqlari  borligi  tekshiriladi  va  kerak  bo’lganda  kamchiliklar 
bartaraf 
qilinadi.  Agar  qishloq  xo’jaligi  mashinalarining  ish  organlari  traktorning  quvvat  olish  vali 
orqali 
harakatga  keltiriladigan  bo’lsa,  u  holda  mexanizmlar  yuritmasining  texnik  holatiga  va 
himoyasiga 
e’tibor beriladi. Avval yuritmalar mexanizmi qo’l bilan aylantiriladi, so’ngra dvigatel tirsakli 
valining kichik aylanishlarida ishlatib ko’riladi. Mashina-traktor agregatida boltli birikmalarni 
moylash, qotirish va rostlash ishlari dvigatel o’chirilgan paytdagina bajariladi. 
6.33-rasm. Traktor va uning mexanizmlariga qo’yilgan talablar 
Hozirgi kunda paxta etishtirish va yig’ib-terib olishda yangi yuqori unumli mashina-traktor 
agregatlari,  o’simliklarni  kasallik  va  zararkunandalardan  muhofaza  qilishning  kimyoviy 
vositalari 
97 
joriy  qilinmoqda  hamda  ishlatilmoqda.  Bunday  sharoitlarda  texnika  xavfsizlik  talablarini 
buzilishi 
xavfli vaziyatlarni paydo qilib, baxtsiz hodisalarga olib kelishi mumkin. 
6.34-rasm. Traktor osmalarini buriluvchanligi va to’xtatishini ta’minlovchi qurilma 
Paxtachilik kompleksida ishlatiladigan traktorlar va qishloq xo’jaligi mashinalari 
ГОСТ
 
12.2.019-86, 
ГОСТ
 12.2.111-85 talablariga, shuningdek «Traktor va qishloq xo’jalik 
mashinalarining  tuzilishiga  doir  sanitariya  qoidalari» 
№
  4282-87  ga  muvofiq  holda 
loyihalanadi va 
tayyorlanadi. 
Paxtachilikda ishlatiladigan barcha g’ildirakli traktorlarning kabinalari qattiq karkasli, 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

o’rindiqlarda tasmalar bo’lishi, uzatmalar qutisida tezlik ulangan holda dvigatelni ishga 
tushirishning blokirovka qurilmasi, haydovchi ish joyi, kabina ventilyatsiya, yoritish tizimi, 
peshoyna  va  orqa  oynalarini  tozalagichlar,  yumshoq,  tagida  prujinasi  bor,  mexanizatorning 
vazni 
hamda  bo’yiga  qarab  rostlanadigan  o’rindiq  bilan  ta’minlangan  bo’lishi  kerak.  Traktorda 
dvigatelni 
ishga tushirish uchun elektrstarter, rul boshqaruvining mexanizmida esa gidravlik kuchaytirgich 
bo’lishi lozim. 
Kabina eshiklarining qulflari o’z-o’zidan ochilib ketmaydigan va qulflanib qolmaydigan 
bo’lishi lozim. Ishchi organlarni boshqarish tizimi oson siljiydigan va zarur holatda to’xtatib 
qo’yishga mumkin bo’ladigan bo’lishi kerak. 
Tormozlanish qurilmasi shunday rostlangan bo’lishi kerakki, pedal (tepki) bosilgan holatda 
barcha g’ildiraklar bir vaqtda tormozlansin. G’ildirakli traktorlarning va traktor poyezdlarining 
tormozlash  qurilmalari  boshlang’ich  tezlik  20  km/s  bo’lganda  quruq  beton  yo’lda 
tormozlanganda 
darhol to’xtashini ta’minlaydigan bo’lishi kerak. 
To’xtatib qo’yish tormozi traktorni yoki mashina-traktor agregatini 36% (20°) gacha bo’lgan 
qiyalikda yaxshi tutib turishi kerak. 
Elektr uskunalar dvigatelning, starter, yoritilishi va signalizatsiyaning me’yorida ishlashini 
98 
ta’minlashi kerak. Tovush signali, burilish ko’rsatkichlari, stop-signal, gabarit chiroqlar yaxshi 
ishlashi lozim. Traktorning tirkama ilmog’idagi va tirkamadagi teshiklar cho’ziq (suyri) shaklda 
bo’lishi zarur. Gidrotizimning shlanglari germetik ulanishi va gidrotizimdan moy tommaydigan 
bo’lishi kerak.