Hayrat ul-Abror (I- qism) Alisher Navoiy

Hayrat ul-Abror (II- qism) 
Alisher Navoiy 
 
23 
http://ziyonet.uz/ 
Soʻz gavharining sharafi shunchalar yu’ksakki, gavhardek qimmatbaho narsa ham unga 
sadaf boʻla olmaydi. Toʻrt sadaf ichidagi gavharga quti ham shu soʻz, yetti qavat osmon 
yulduzlarining burjlari ham shu soʻzdir. 
Inson koʻngli qaysi tomonga boqmasin, jahon bogʻchasida yuz xil yangi gullarni 
koʻrarkan, ular barchasi bir vaqtlar sirli yoʻqlikning gulshanida yashiringan, gʻunchalar 
ham hammasi ochilmagan xolda edi. Azaliyat togʻidan mayin shabada esa boshlashi bilan 
jahon bogʻidagi shuncha gullar ochilib ketdi. Bu oddiy shabada emas, gullar sochuvchi 
shabada boʻlib, u na’matak va undan toʻkilgan gul yaprogʻiga oʻxshab ketadi. Shu ikki 
narsani donishmand odam bir-biriga yopishtirsa, «kofu nun» xosil boʻladi . Dunyodagi 
hamma bir-biriga bogʻliq va bogʻliq boʻlmagan narsalar - barchasi shu «kof» va 
«nun»ning bolalari, oʻshandan oavdo boʻlganlar. Bu bolalar yana hisobsiz bolalar koʻrib, 
bola oʻzi ham ota, ham oʻgʻilga aylandi. Uni soʻz bilan qanday maqtash mumkin? Axir, 
nima deyilsa ham uning oʻzini oʻzi bilan maqtalgan boʻladi-da! 
Soʻz jon boʻlib, ruh uning qolipidir. Tanida ruhi bor odam doim unga extiyoj sezadi. Soʻz 
dunyoda bor barcha koʻngillarning qutisidagi javhar, hammaning ogʻiz qutisidagi 
qimmatbaho gavhardir. Agar til bamisoli bir poʻlat xanjar boʻlsa, soʻz unga qadalgan 
injulardir. Til shu chamanning ochilgan lolasi boʻlsa, soʻz durlari unga qoʻngan 
shabnamlardir. Soʻz oʻlgan odamning tanasiga pok ruh bagʻishlaydi. Soʻzdan tandagi 
tirik ruh xalok boʻlishi mumkin. 
Yaxshi soʻz bilan oiganni tiriltira olgani uchun Iso paygʻambar oʻzini «Jonbaxsh» degan 
laqab bilan atagan. Soʻz tufayli Xalil oʻzini oʻtga tashlagan; Jabrail ham soʻz yukiga 
hammol boigan. Tangri insonni sirlar xazinasi darajasiga koʻtargan ekan, uni soʻzlash 
qobiliyatiga ega boigani uchun hayvonlardan ortiq qilib yaratdi. 
Gʻuncha ogʻizlik, shirin lab jonon gapirmasdan labini yopib turib olsa, uning mayday 
totli la’li lablari aqlni mast qilsa, mastlik u yoqda tursin, mayparast qilib qoʻysa ham, 
tashqi koʻrinishi bilan osmondagi’oy boʻlsa ham devordagi surat bilan uning koʻrinishi 
oʻrtasida farq yoʻq. 
Chiroyda yuzi oyning rashkini keltirmasa ham, la’lga oʻxshash lablari shakardon 
boʻlmasa ham, gʻamzasi bilan birovlarga oʻq otmasa ham, shunday qilib kipriklari safini 
kamaytirmasa ham, oʻz goʻzalligi bilan talonchi va tannoz emas esa-da, unda faqat toʻgʻri 
husn bilan noz boʻlsa, lekin poʻpisa bilan soʻzlayotgan chogʻida, tili achchiq boʻlsa ham, 
javobi shirin boʻlsa, oʻzicha fitnalar qilsa, turli va’da va xabarlar keltirsa, dashnomlar 
berib, aqlni mast qilsa, shunday malohat ustiga yana yolgʻonchilik qilsa, yolgʻonchiligi 
yarangga tuz sepib tursa - bunday alangalarda kim yonishni istamaydi?! Va bunday 
yaraga kim ham davo qila oladi?! 

---