Экология
уларнинг личинкалари, усимликлардан р я с к а м и со л були-
ши мумкин.
К^йидаги хусусиятлар Е р—\а в о м у \и ги , яъ н и курукдик
экосистемалари учун характерлидир.
Улар сув му^итидан куйидаги
белгилари б и л а н ф а р к
к,илади.
1) Курукликда асосий чекловчи омил н а м л и к \и с о б л а -
нади.
2) Т ем п ер ату р а куруьуш кда сув м у ^ и т и г а н и с б а т а н
купрок, узгариб туради.
3) Тупрок, — организмлар учун асосий тая н ч в ази ф ас и -
ни бажаради.
4) Курук-шкда турли г е о ф а ф и к тусикдар (токлар, дарё-
л ар, чуллар) о р ган и зм л ар н и н г эрки н ^ар а к ат к и л и ш и г а
халакит беради.
5) Субстрат характери — курукдик э к о си стем ал ар и учун
му\имдир. Тупрок,\ар хил биоген
элементлар м ан б аи булиб,
говори т а р а н и й этган э к о л о г и к му^итдир. К урукуж кда
юк,ори таракдий этган уси м ли к ва \ай в о н т а к с о н о м и к гу-
ру\гсари
мавжуд булиб, уларн и нг мураккаблари д о м и н а н т -
л и к кдпади.
Назорат саволлари ва топширик,лар
1. Экосистема нима?
2. Экосистемага мисоллар келтиринг.
3. Биологик %осилдоряик пирамидаси тугрисида ним а би-
ласиз?
4. Сукцессия нима ?
5. KypyiyiuK ва сув экосистемаларининг фарк,и нимадан
иборат ?
6. Эдификатор ва доминант турлар нима?
б-боб. БИО СФ ЕРА ЭКОЛОГИЯСИ
___________________________ Экология
б Л Биосфера хацидаги таълимот
Е р ю зи даги ти р и к ор ган и зм л ар таркалган, у л ар н и н г
д о и м и й таъсири остида булган ва фаолияти м а\сулотлари
эгал лаган к,обик, б иосф ер а (ю нонча «биос»-\аёт, «сфера»-
ш ар ) деб ю ритилади.
Б и осф ера ернинг кдттик, к,обиги- л и -
т о с ф е р а н и н г устки к,исми (3 км чукурликкача), \а в о крби™
а тм о сф ер а н и н г куйи, троп осф ера к,исмини (15 км гача) ва
сув кр б и ги - гидросферани (11 км гача) уз ичига олади (8-
расм).
Х а ётн и н г юкрри чегараси сайёрани ультрабинафш а нур-
л а н и ш д а н химоя к,иладиган «озон котлами» дан утказила-
д и в а б иосф еран и нг умумий “к,алинлиги” 33-35
км деб бел-
гиланади.
«Б иосф ера» тер м и н и н и дастлаб француз олим и Ж .Б .Л а-
м а р к (1744-1829) иш латган. Австриялик геолог олим Э.Зю сс
1875 йили Ернинг ал о \и д а крбикдари-геосфераларини урга-
н аётгани да \а ё т таркдлган коби^ни «биосфера» деб аж рат-
ди.
Б и о с ф е р а хакддаги таълим отнинг асосчиси рус олим и,
ак а д е м и к В .И .В ернадский (1863-1945) \и собл ан ади . В.И.
В ер н ад ски й биринчи булиб Ер сайёраси эволю циясида ти-
млрд. й ил олдин)
сайёрада \а ё т н и н г
Do'stlaringiz bilan baham: