Gumanitar fanlar fakulteti O‘ta 20/5- guruh talabasi Jo’rayeva Shahlo Rahimjon qizining



Download 0,61 Mb.
Pdf ko'rish
bet9/30
Sana10.02.2023
Hajmi0,61 Mb.
#909860
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   30
bilan
 yursang etarsan murodga,
 
YOmon bilan yursang qolarsan uyatga
(
Maq.

 
2
. To’lqinlarning kuchli na’rasi, Yulduzlarga 
 qadar
 etardi.
(Uyg’.) 
2) gap bo’laklari yoki gaplarni o’zaro bog’laydi. Bunday funksiyada, asosan, bog’lovchilar 
va yuklamalar keladi:
1. 
Xonaga baland bo’yli, 
biroq
 oriqqina yigit salom berib kirdi.
(S.A) 2.
Saida bu gapni 
aytdi-yu, chiqib ketdi. 
(S.Ahm.)
3) so’roq, inkor va sh.k. gap ma’nolarini ifodalashga xizmat qiladi (yuklamalar).
YOrdamchi so’zlar mustaqil so’zlar va so’z
-
gaplar оralig’ida «оraliq uchinchi» maqоmini 
оladi. O’z navbatida, yordamchi so’zlar ham o’z ichida umumiy bеlgilariga ko’ra оraliq uchinchini 
ajratib chiqaradi. Ya’ni bоg’lоvchilarda bоg’lash, yuklamalarda gap mundarijasiga ta’sir qilish 
mоhiyatni bеlgilash darajasida bo’lsa, ko’makchilarda sanalgan har ikki bеlgi mushtarakdir. Bu 
ularning «оraliq uchinchi»lik mavqеini ko’rsatadi. 
Yordamchi so’zlarning shakliy xususiyatlariga ko’ra turlari

Yordamchi so’zlar shakliy хususiyatariga ko’ra:
a) qo’shimchasimon yordamchi so’zlar;
b) sof yordamchi so’zlar;
v) nisbiy yordamchi so’zlar.
Qo’shimchasimon yordamchi so’zlar har uchala yordamchi so’zlar tarkibida uchraydi. 
Ko’makchilar orasida 
-dek/-day,-cha
, bog’lovchilar orasida 
–ki/-kim

-u, -yu,-da
affikssimon 
yuklama - bog’lovchilar, yuklamalar orasida 
-mi, -chi, -a, -ya, -ku,-o q (-yo q), -da, -gina
kabi 
qo’shimchaga o’xshash yordamchi so’zlarni uchratish mumkin. Qo’shimchasimon yordamchi 
so’zlar shaklan qo’shimchaga o’xshaydi, ammo yordamchi
 
so’zlarning vazifasini bajaradi. 
Chunonchi,
1.
Po’latdek (kabi) dadil bir yigit bu ishdan hayiqsa, uyat bo’ladi. 
(O.Muх.)
 
2.
Shu payt 
o’g’ilchasi eshikdan yugurib keldi-da (va), dadasining quchog’iga otildi. 
(Oyb.)

3.
Bazmga 
Gulnoragina (faqat) kelmadi. 
(S.Ahm)
Sof ko’makchilar sirasiga avvaldan ma’lum 
uchun, bilan, sari, qadar, kabi, singari, sayin, 
orqali
so’zlari; sof bog’lovchilar sirasiga 
va, hamda, ammo, lekin, biroq, balki, yo, yoxud, go’yo, 
agar, basharti
kabilar; sof yuklamalar qatoriga
 xuddi, faqat, axir, hatto, naq, atigi
so’zlari kiradi.
Nisbiy yordamchi so’zlar atamasi ostida boshqa turkumga mansub bo’lgan so’zning 
yordamchi vazifasida qo’llanilishi (
old, orqa, avval, bo’ylab, boshlab…
) yoki tabiatida 
“shakldoshlik” mavjud bo’lgan birliklar tushuniladi. Masalan, “yolg’iz” sifat turkumiga 
oid so’z yuklama o’rnida (
YOlg’iz senga suyanaman
) ishlatiladi. Yoki 
Vaqtida yomg’ir yog’adi, 
vaqtida qor
gapida 
vaqtida
so’zining vazifasi bog’lovchilarga yaqindir. Bunga o’xshash misollar 
nutqimizda ko’p uchraydi. Yordamchi so’zlarning shakliy xususiyatlariga ko’ra turlarini 
quyidagi jadvalda umumlashtirish mumkin: 

Download 0,61 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   30




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish