Gregorius Santi Crisogoni Polycarpus [Collectio Canonum] Polycarpus

865

75. Ex concilio Cartaginensi.

Placuit, ut episcopi, presbiteri, diaconi vel quicumque clerici qui nichil habentes ordinantur et a

tempore episcopatus vel clericatus sui agros vel quecumque alia suo nomine comparant b

tamquam rerum dominicarum invasionis crimine teneantur obnoxii nisi ad ecclesiam, ad quam

titulati sunt, eadem ipsa contulerint. Si autem ipsis propria liberalitate alicuius vel successione

cognationis aliquid evenerit , faciant inde, quod velint. c

a) om. M.

b) quecumque M.

c) evenerint (-n- gestr.?) M.

Polycarp 4.32.76

866

76. Ex eodem . a a

Ut unusquisque presbiter res, quas post diem consecrationis adquisierit, propri. ecclesie b

relinquat.

a) om. K.

b) t K.

Polycarp 4.32.77

867

77. Ex concilio Remensi. a

Presbiter, cum diocesim tenet, de his, que emerit, ad ecclesie nomen scripturam faciat aut ab b

eius, quam tenet ecclesie ordinatione discedat.

a) om. C.

b) ecclesiam M.

Polycarp 4.32.78

868

78. Leo augustus.

Generaliter sanccimus omnes viros reverentissimos episcopos necnon presbiteros seu diaconos

et subdiaconos et precipue monachos licet non sint clerici immunitatem ipso iure omnis habere

tutel. sive testamentarie sive legitime sive dative et non solum tutel. esse eos expertes, sed a a

etiam cur., non solum pupillorum et adultorum, sed et furiosi et muti et surdi et aliarum

personarum, quibus tutores vel curatores a veteribus legibus dantur. Eos tamen clericos et b b

monachos huiusmodi habere beneficium sanccimus, qui ad sacrosanctas ecclesias vel

monasteria permanent non devagantes neque circa divina misteria desides, cum propter hoc

ipsum beneficium eis indulgemus, ut aliis omnibus derelictis Dei omnipotentis inhereant

ministeriis. Et hoc non solum in veteri Roma vel in hac civitate regia, sed in omni terra,

ubicumque christianorum nomen colitur, obtinere sanccimus.

a) eos esse C.

b) a ventibus M.

Polycarp 4.32.79

869

79. Augustinus . a

Nemo quippe amplius in ecclesia nocet quam qui perverse agens nomen vel ordinem sanctitatis

et sacerdotis habet. Delinquentem namque hunc redarguere nullus presumit et in exemplum

culpa vehementer extenditur, quoniam pro reverentia ordinis peccator honoratur. b

a) gestrichen, dafür am Rand GG) M; Aug) KC; GG R.

b) om. M.

Polycarp 4.32.80

870

80. Ex concilio Triburiensi. a a

Si quis quocumque ex gradu ecclesiastico sine testamento et sine cognatione discesserit,

hereditas eius ad ecclesiam, ubi servivit, devolvatur; similiter de sanctimonialibus.

a) auf Rasur (?) M.

Polycarp 4.32.81

871

81. Ex synodo habita Rome ab Eugenio papa. a

Quamquam sacerdotum testimonium credibile habeatur, tamen ipsi in secularibus negotiis pro b

testimonio aut conficiendis instrumentis non rogentur, quia eos in talibus rebus esse non

convenit. Si enim event. caus. aliquid viderint vel audierint, ubi nulle idone. secularium c

inveniantur person., ne veritas occultetur et malus ut bonus estimetur, in providentia proprii d ee e

sit episcopi aut coram se et competentibus iudicibus aut aliter veritatem honorifice attollat.

a) eugùio M; eugerio C.

b) ipsis KR.

c) om. M.

d) nec K.

e) bonus ut malus K.

Polycarp 4.32.82

872

82. Urbanus papa secundus.

Du., inquit, leges sunt: una publica, altera privata. Publica lex est, que a sanctis patribus

scriptis est firmata , ut est lex canonum, que quidem propter transgressores est tradita. Verbi a b

gratia: Decretum est in canonibus, clericum non debere de suo episcopatu ad alium transire

nisi commendaticiis litteris episcopi sui , quod propter criminosos constitutum est, ne c d e e

videlicet infames ab aliquo episcopo suscipiantur person.. Solebant enim officia sua, cum non

poterant in suo, in episcopatu altero celebrare, quod iure preceptis et scriptis detestatum est. f f

Lex vero privata est, que instinctu sancti spiritus in corde scribitur sicut de quibusdam dicit

apostolus: 'Qui habent legem Dei scriptam in cordibus suis' et 'ipsi sibi sunt lex.' Si quis horum

in ecclesia sua sub episcopo suo proprium retinet et seculariter vivit, si afflatus spiritu sancto

in aliquo monasterio se salvare voluerit, quia lege privata ducitur, nulla ratio exigit, ut a g g h

publica lege constringatur. Dignior est enim privata lex quam publica. Spiritus quidem Dei h i j k k l

lex est et qui spiritu Dei aguntur, lege Dei ducuntur . Et quis est, qui possit spiritui sancto m

digne resistere? Quisquis ergo hoc spiritu ducitur, etiam episcopo suo contradicente eat liber n m

nostra auctoritate. Iusto enim lex non est posita et ubi spiritus Domini, ibi libertas et si spiritu o p

Dei ducimini, non estis sub lege.

a) confirmata C.

b) quide M.

c) folgt cum C.

d) commendatiis C.

e) sui episcopi C.

f) episcopatu in CR.

g) privata lege C; om. lege R.

h) aptica (= apostolica) R.

i) Sprung nach fol. 377 (Seitenvertauschung) M!.

j) folgt nochmals est (Zeilenwechsel) C.

k) lex privata C.

l) qop M.

m)-m) ducuntur - suo om. K.

n) folgt sancto C.

o) In isto K.

p) spc) C.

Polycarp 4.32.83

873

83. Idem Urbanus . a

Mandamus et mandantes universaliter interdicimus, ne quisquam canonicus regulariter

professus nisi, quod absit, publice lapsus fuerit, monachus effitiatur. Quodsi decreto nostro

contraire presumens facere temptaverit ad ordinem canonicum, precipimus, ut redeat et

deinceps memoriale sue presumptionis cucullam deferat et ultimus in choro maneat. b

a) om. M.

b) eher deserat K.

Polycarp 4.33.1

874

XXXIII. Quibus in locis magistri liberalium artium constituantur. a

1. Ex sinodo habita Rome ab Eugenio papa . b c d e f

In episcopiis et in plebibus vel in aliis locis oportunis magistri et doctores constituantur, qui

studia litterarum liberaliumque artium habeant, quia in his maxime divina manifestantur atque

declarantur mandata.

a) Zahl om. K; XXIII R.

b) ganze Inskr. am Rand M.

c) habito M.

d) om. C.

e) eug M; Eeug) C. ²

f) om. M.

Polycarp 4.34.1

875

XXXIV. De electione abbatum. a

1. Gregorius papa Mariniano episcopo. In epistola XLIII lib. VII.

Defuncto vero abbate cuiusquam congregationis non extraneus eligatur nisi de eadem

congregatione quem sibi propria voluntate concors fratrem societas elegerit. Et qui electus

fuerit sine dolo vel venalitate aliqua, ordinetur. Quodsi aptam inter se personam invenire

nequeunt, solerter sibi de aliis monasteriis aligant ordinandum. Neque constituto abbati

qu.cumque persona qualibet occasione preponatur nisi forte extantibus, quod absit, b

criminibus, que sacri canones punire monstrantur . Pariter autem custodiendum est, ut invito c

abbate ad ordinanda alia monasteria aut ad ordines sacros vel clericatus officium tolli exinde

monachi non debeant. Et infra. Descriptiones quoque rerum aut cartarum monasterii ab

episcopo ecclesiasticas fieri omnino denegamus, sed si quando res exigit, abbas loci cum aliis

fratribus abbatibus causas rerum inventarum faciat et ad eorum consilium sive iudicium faciat. d

Obeunte quoque abbate episcopus in describendis previdendisque rebus monasterii acquisitis e

vel datis acquirendisve nullatenus se permisceat. Missas quoque publicas ab eo in cenobio fieri

omnimodo prohibemus, ne in servorum Dei recessibus et eorum receptaculis ulla popularis

prebeatur occasio conventus vel mulierum fiat novus introitus , quod omnino non expedit f g

animabus eorum. Nec audeat ibi cathedram collocare vel quamlibet potestatem habere

imperandi nec aliquam ordinationem quamvis levissimam faciendi nisi ab abbate loci fuerit

rogatus, quatenus monachi semper maneant in abbatum suorum potestate. Nullusque

monachus sine testimonio vel concessione abbatis ecclesiam aliquam teneat vel ad aliquem

promoveatur honorem.

a) Zahl om. MK.

b) qp, folgt Lücke von 2 Buchst. M. o

c) monstrant M.

d) om. C.

e) om. R.

f) in"itus R.

g) qui C.

Polycarp 4.34.2

876

2. Gregorius urbis Rom. episcopus Castorio episcopo . In epistola XLIII lib. V. a b c d

Abbatem cuilibet monasterio non alium sed quem dignum moribus atque aptum monastic.

discipline communi consensu congregatio tota poposcerit, ordinari volumus.

a) regorius K.

b) om. C.

c) XLIIII C.

d) I C.

Polycarp 4.35.1

877

XXXV. De monachis et sanctimonialibus. a

1. Pelagius papa . b

Nullus quoque monachus talia usquam arripiat nec secularia aut ecclesiastica negotia

perturbare presumat, quia mortua in talibus est vox eorum.

leges mortuos appellant summovendos esse ab accusation. et publice p.nitenti. d

summittendos iudicamus .> c

a) Zahl om. MK (s. IV 36,2).

b) om., steht jedoch als Rubrikatornotiz K.

c)-c) Similiter (davor sua C) - iudicamus nur CR.

d) sumevendos C.

Polycarp 4.35.2

878

2. Leo papa ad Rusticum episcopum Narbonensem . Capitulo duodecimo . a a b b

Propositum monachi proprio arbitrio aut voluntate susceptum deseri non potest absque

peccato. Quod enim quis vovit Deo , debet et reddere. Unde qui relicta singularitatis c

professione ad militiam vel ad nuptias devolutus est, public. p.nitenti. satisfactione purgandus

est, quia etsi innocens militia et honestum esse potest coniugium, electionem meliorem d e

deseruisse transgressio est . f

a)-a) om. C.

b) vor der Inskr. M; om. CR.

c) deus R.

d) korr. (?) M.

e) om. K.

f) folgt Quod suum susceptum fuerit nulla rationis lege si nec ad oram consensit tenetur. C.

Polycarp 4.35.3

879

3. Idem ad Theoderitum episcopum Cipri. a b

De his vero, que in sepedicto concilio illicita contra venerandos Nicenos canones c

presumptione temptata sunt, ad fratrem et coepiscopum nostrum Antiocen. sedis presulem

scripsimus adicientes et illud, quod nobis propter improbitatem monachorum quorundam

religionis vestre verbo mandastis per vicarios nostros, et hoc specialiter statuentes, ut preter

Dei sacerdotes nullus audeat predicare seu monachus sive ille laicus sit, qui in cuiuslibet d

scienti. nomine glorietur.

a) ganze Inskr. (Idem om., Randverlust?) am Rand, im Textblock freier Raum, Rasur (?) M.

b) theodoricum K; theodoritum C; theori" R.

c) consilio C.

d) q (normalerweise: quod) C.

Polycarp 4.35.4

880

4. Idem . a

De his autem, que in sacro virginitatis proposito constitute barbaricam pertulere violentiam et

integritatem pudoris non in animo sed corpore perdiderunt, ea nobis videtur servanda b c c

moderantia, ut neque in viduarum deiciantur gradum neque in sacrarum et perseverantium

virginum numero censeantur. Quibus si in omnibus virginalibus observationibus perseverant et

castimoni. soliditatem mente custodiunt, sacramentorum eis non est neganda communio, quia d

iniustum est illas in eo vel argui vel notari, quod non voluntas admisit, sed vis hostilis eripuit . e f

a) auf Rasur (?) M; om. K.

b) animo korr. in in carne K.

c) videtur nobis K.

d) om. C.

e) hotilis C.

f) erupit MK; erupuit korr. in erupit C.

Polycarp 4.35.5

881

5. Gregorius Sergio defensori. In epistola VIIII lib. VIII. a

Omni ergo dilatione omnique excusatione postposita filiam gloriosi Tuliani magistri militum,

qu. proiectis, quas sponte assumpsit, religiosis vestibus indumentis se laicis deturpavit, una

cum fratre et coepiscopo nostro Vitaliano festina comprehendere atque ad religiosum rursus

habitum revocare ac in monasterium mittere, ubi districte omnino valeat custodiri.

a) XIIII C; am Rand (ohne Verweiszeichen) R.

Polycarp 4.35.6

882

6. Euticianus papa.

Nichilominus etiam in quibusdam locis inolitum invenimus usum stultiti. plenum et

ecclesiastice auctoritati contrarium, eo quod videlicet nonnull. abbatiss. et alique ex

sanctimonialibus viduis et puellis virginibus contra fas velum imponere presumant et ideof

nonnull. iniust. velat. putant se liberius suis carnalibus desideriis posse inservire et suas

voluntates explere. Quapropter statuimus, ut si abbatissa aut quelibet santimonialis post hanc

definitionem in tantam audatiam proruperit , ut aut viduam aut puellam virginem velare c d

presumpserit, iudicio canonico usque ad satisfactionem subdatur.

a) et M; korr. in et (?) C.

b) ido M.

c) diffinitionem KCR.

d) prorupit MR.

Polycarp 4.35.7

883

7. Syricius papa ad Eumerium episcopum Tarraconensem . a b c d e

Inpudicas detestabilesque personas monachorum scilicet atque monacharum , que abiecto f f f g

proposito sanctitatis illicita atque sacrilega contagione se miscuerunt et in abruptumh

conscienti. desperatione perduct. de illicitis complexibus libere filios procrearunt, a

monasteriorum c.tu ecclesiarumque conventibus eliminandas esse mandamus, quatinus retrusei

in suis ergastulis tantum facinus continua lamentatione deflentes purificatorio possint

penitudinis igne decoqu.re, ut eis vel ad mortem saltim solius misericordi. intuitu per

communionis gratiam possit indulgentia subveniri.

a) S-Initiale auf Y-Initiale K.

b) om. CR.

c) imerium (davor 1 Buchst. rad.) K; emetrium C; emerium R.

d) om. C.

e) tracinensis C; folgt cap) . VI. KC.

f) monachorum ac C; om. R.

g) ante correctionem: monachorum R.

h) -p- über d. Zeile M.

i) korr. in retrusi C.

Polycarp 4.35.8

884

8. Eugenius papa.

Mulieres obtentu religionis velat. aut in monasterio regulariter vivant aut in domibus suis

susceptum habitum cast. observent.

Polycarp 4.35.9

885

9. Idem . a

Si qui sine ostenso crimine inviti in monasterium mittuntur, non nisi volentes teneantur. b

a) om. K.

b) quis CR.

Polycarp 4.35.10

886

10. Gregorius Iohanni episcopo . Epistola XI lib. I. a

Agapitus abbas monasterii sancti Georgii insinuavit nobis plurima se a vestra sanctitate b

gravamina sustinere et non solum in his, que necessitatis tempore aliquod monasterio possint c d

ferre subsidium, verum etiam in eodem monasterio missas prohibeas celebrari, sepeliri etiam

interdicas ibidem mortuos. Quod si ita est, a tali vos hortamur inhumanitate suspendi et

sepeliri ibidem mortuos vel celebrari missas nulla ulterius habita contradictione permittas nec

denuo querelam de his, que dicta sunt, predictus vir venerabilis deponere compellatur.

a) folgt in R.

b) om. K.

c) zurück auf fol. 371. M.

d) possit K.

Polycarp 4.35.11

887

11. Idem . a

In nullo loco monachos et monachas permittimus unum monasterium habere, sed nec ea, que

dupplicia vocant. Et si quid tale est, religiosus episcopus mulieres quidem in suo studeat b c

manere loco, monachis autem aliud monasterium aedificare cogat. Sin autem plurima sint d e

talia monasteria, separentur in aliis monasteriis monach. et in aliis monachi. Res autem, quas

habent communes, secundum iura eis competentia distribuantur. f

a) om. K.

b) folgt per se CR.

c) studeant MK.

d) ponere CR.

e) monachos (Endung korr.) C.

f) ei M. 9

Polycarp 4.35.12

888

12. Ieronimus.

Monachum autem perfectum esse nolle, delinqu.re est. Sed me hoc gradu pulsus provocabis a

ad clericos, an de his aliquid audeam dicere, qui certe in suis urbibus commorantur. Absit b

autem, ut quicquam de his sinistrum loquar, qui apostolico gradui succedentes Christi corpus

sacro ore conficiunt, per quos nos etiam christiani sumus, qui claves regni c.lorum habentes

ante iudicii diem iudicant, qui sponsam Domini sobria castitate conservant; sed et alia, que c

ante perstrinxi, monachi causa est, alia clericorum. Clerici oves pascunt, ego pascor. Illi de

altario vivunt, michi quasi infructuos. arbori securis ponitur ad radicem, si munus ad altare d e e

non defero nec possum obtendere paupertatem, cum in evangelio anum viduam duo, que sibi f

sola supererant aera mittentem laudat Dominus. Michi ante presbiterum sedere non licet . Illi, g g

si peccavero, licet tradere me sathan. in interitu carnis, ut spiritus salvus sit in die domini h

Iesu. Et in veteri quidem lege quicumque sacerdotibus non obtemperasset aut extra castra i

positus lapidabatur a populo aut gladio cervice subiecta contemptum expiabat cruore . Nunc j

vero inobediens spiritali animadversione truncatur aut eiectus de ecclesia rabido demonum h l

ore decerpitur.

a) pulsu R.

b) certis K.

c) om. CR.

d) arboris C.

e) sumimus R.

f) differo M.

g) am Rand C.

h) interitum C.

i) ante correctionem: optemperasset M.; optemperasset R.

j) cruorem MK.

k) korr. in spiritale R.

l) eiectos MK.

Polycarp 4.35.13

889

13. Idem . a

Monachus non doctoris, sed plangentis offitium, qui vel se vel mundum lugeat et Domini

pavidus prestoletur adventum. Qui sciens inbecillitatem suam et vas fragile, quod portat,

timeat offendere, ne inpingat et corruat atque frangatur.

a) am Rand M; om. K; folgt Ieronimus C.

Polycarp 4.35.14

890

14. Isidorus.

Monachi filios procreantes in carcere recludantur tantum facinus continua lamentatione

deflentes, ut eis vel ad mortem sola misericordia in communionis gratia possit indulgeri.

Polycarp 4.35.15

891

15. Basilius.

Monacho non liceat votum vovere sine consensu abbatis sui. Si autem voverit, frangendum a

est.

a) licet (Endung auf Rasur) C.

Polycarp 4.35.16

892

16. Ex concilio Calcedonensi . a b b