Geografiya va iqtisodiy bilim asoslari

2.Qadimiy demografik kontseptsiyalar. Quldorlik davrida birinchi ijtimoiy-iqtisodiy sinflashtirish yuzaga kelgan bo’lib, bunda jamiyat a’zolari orasida aholi sonining o’sib borishi mamlakatni inqirozga olib keladi degan fikrlar paydo bo’la boshlagan. Eramizdan avvalgi 5 asrda qadimiy Xitoy faylasufi Konfutsiy va uning izdoshlari fikricha har bir davlatda ma’lum sonli aholi yashashi kerak. Agar miqdor zaruriy darajadan past bo’lsa, soliq tushumlari va ishlov beriladigan yerlarda ishlovchilar soni yetishmasligi yuz beradi. Aks holda teskari holatni kuzatish mumkin, deb hisoblashgan. Bu fikr tarafdorlari aholi soni va resurslar orasidagi tafovut masalasini keskin ko’tarmagan bo’lsalarda, aholi orasidagi o’lim jarayoni va uning sabablarini tahlil etishga harakat qilganlar. Bundan tashqari, Platonning “Qonunlar”i va Aristotelning “Siyosat” asarlarida ham shunga o’xshash masalalar ko’rib chiqilgan. Jumladan, Platon mamlakat rivojlanishi uchun 5040 kishi zarur deb hisoblaydi.

Feodalizm davrida Lyuter, F.Aksinskiy, N.Makiavelli, T.Mor va T.Kampanellilarning asarlarida o’z davrining demografik kontseptsiyalari aks ettirildi.Ular orasida T.Morning “Utopiya” va T.Kampanellining “Quyosh shahri” nomli asarlarida aholining mamlakatda erkin yashashlari va faoliyat yuritishlari uchun zaruriy shart-sharoitlar haqida gapirib o’tilgan.

Kapitalistik tuzumning paydo bo’lishi oqibatida yangicha demografik kontseptsiyalar paydo bo’la boshladi. T.Men, A.Sera va S. Fortrey ilmiy fikrlari asosida rivojlangan merkantilistik qarashlar yuzaga keldi. V.Petti, J.Graunt va E.Galleylar tomonidan aholi soni, uning ko’payish darajasi va unga ta’sir etuvchi omillar haqidagi fikrlari asosida F.Kene va R.Mirabolar tomonidan yangi-fiziokratik oqim rivojlandi. T.Malьtus fikrlari esa malьtuschilik oqimining paydo bo’lishiga sabab bo’ldi.