Geografiya fani o’quvchisi

Bozor iqtisodiyoti sharoitida tabiiy resurslardan foydalanish. Respublikamiz mustaqillikka erishgandan so’ng tabiiy boyliklardan foydalanishning iqtisodiy mexanizmlari ishlab chiqarilgan bo’lib, ularga amal qilish zarurati ekologik va iqtisodiy vaziyatdan kelib chiqmoqda. Tabiatdan foydalanish mexanizmi bozor munosabatlariga o’tish sharoitida quyidagi elementlarni o’z ichiga oladi:

a) tabiat resurslaridan foydalanishning pulligi;

b)tabiatni muhofaza qilish faoliyatini iqtisodiy rag’batlantirish tizimi;

d) atrof-muhitni ifloslantirganlik uchun jarima to’lovi;

e) tabiiy resurslardan foydalanish bozorni vujudga keltirish;

f) tabiatdan foydalanish bo’yicha narxlarni takomillashtirish va boshqalar.

Tabiat resurslaridan foydalanishning pullik tizimiga o’tish bozor iqtisodiyoti uchun eng zaruriy tamoil hisoblanadi.Boylik pul bilan baholanar ekan, undan foydalanish ham pullik bo’lishi lozim. Bunda boylikning sifati, qiymati,keltiradigan foydasi va boshqa iqtisodiy xususiyatlari e’tiborga olinmog’I lozim. Masalan, bizda suvdan sug’orma dehqonchilikda foydalanilganlik uchun xo’jaliklar odatda davlatga pul to’lamaydilar, ammo ular ba’zan keragidan ko’proq hajmda suv olib ishlatadilar, suvni ifloslantiradilar va ortiqcha toza suvni tashlama sifatida markaziy kollektorlarga oqizib yuboradilar.

Yerdan foydalanish jarayonida dehqonlar, fermerlar, bog’bonlar, chorvadorlar ishtirok etadilar. Yer davlat, umumxalq mulki, uni sotish va hadya etish mumkin emas, faqat samarali foydalanish uchun ma’lum muddatga berish mumkin. Bozor iqtisodiyoti sharoitida yerdan foydalanishda uni mahsuldorligiga qarab baholash va shu asosda soliq masalalari, yerga o’g’it solish, almashlab ekish kabilarni hal etish maqsadga muvofiq.

Bu borada O”zbekistonda yerdan foydalanishda jamoa xo’jaligi va uning tarkibida oila pudrati, paychilik, fermer xo’jaligi va boshqa yangi usullarga qishloq xo’jalik ishlab chiqarishini tashkil qilish tajribasi keng qo’llanilmoqda, bu yerda bo’lgan hurmat, uni e’zozlash, har bir qarichidan omilkorlik bilan foydalanishni ta’minlaydi.