Geografiya fani o’quvchisi

Tabiatdan foydalanish va amaliy geografiya. Tabiat boyliklaridan foydalanishda boshqa fan yutuqlari qatori amaliy geografiya erishgan ilmiy natijalarga asoslanish nihoyatda samaralidir. Chunki geografiya fani tabiatni, aholi ba xo’jalik bilan bir butun tarzda o’rganadi. Binobarin, bu jarayonda tabiat qonunlari to’liq e’tiborga olinadi, tabiatga inson ta’sirining oqibatlari hisob-kitob qilinadi va shunga muvofiq ularning oldini olish choralari ishlab chiqiladi.

Amaliy geografiya tabiat boyliklaridan foydalanish bo’yicha yetarli darajada tajriba, sinov ishlab chiqarish amaliyotiga ega. Inson sug’orma dehqonchilik bilan kamida 5-6 ming vachorvashilik bilan esa 8-10 ming yildan beri shug’ullanib kelmoqda. Bu borada mavjud sohalar bo’yicha juda katta tajriba to’planadi. Bu tajribaning geografiyaga oid tomonlari ham mavjud. Masalan, qiya yonbag’irlardan foydalanishda yerni haydash, sug;orish, tuproqqa ishlov berish jarayonida nishablik xususiyatlarini hisobga olib ko’ndalangiga yerni haydash, juda ham qiya yerlardan yaylov sifatida foydalanish yoki terassalash, ihotazorlar bunyod etish, eroziyaga qarshi maxsus gidrotexnik inshootlarni loihalash.

Sanoat korxonalarini loihalashda amaliy geografiyaning tadqiqot usullaridan keng foydalaniladi. Bu borada tog’ yon bag’irlari va vodiylarning tabiiy-geografik xususiyatlari, ayniqsa, suv va iqlimiy omillar, gruntlarning fizik hamda kimyoviy xususiyatlari e’tiborga olinadi. Tog’ vodiylarining mahalliy shamollari odatda soy yoki daryo oqimining yuqori qismidan boshlanib, uning etagi tomon harakatlanadi. Shamol havodagi barcha chang va chiqindilarni olib ketadi, agar tog’ vodiysida sanoat korxonalari mavjud bo’lsa, ularning havoga chiqargan changlarini vodiy bo’ylab yoyadi, oqibqtda atrof-muhit ifloslanadi.

Bundan shunday xulosa chiqarish mumkinki, tog’ vodiylariga sanoat korxonalarini joylashtirishda mahalliy shamollar harakati albatta e’tiborga olinishi lozim, sanoat ishlab chiqarishida chiqindisiz yoki yopiq siklli texnologiyaning tadbiq etilishi maqsadga muvofiq. Shuningdek, korxonalar yer usti va yer osti suvlarini turli oqova suvlar bilan ifloslaydi, bu hodisa ham diqqat-e’tiborda bo’lishi darkor. Demak, barcha sohalarda amaliy geografiyaning tavsiyalari va ko’rsatmalarining hisobga olinishi tabiatdan foydalanish samaradorligini oshiradi.