G. Q. Hasanova, Z. B. Jalilov

9.3.Talabalarning mustaqil ish turlari.
Mustaqil ish talabaning faoliyatida takrorlanuvchi va ijodiy jarayonlarni o'z ichiga oladi. Bunga qarab, talabalarning mustaqil faoliyatining uch darajasi mavjud: reproduktiv, rekonstruktiv va ijodiy (qidiruv).

1. 
   Reproduktiv mustaqil ish –o'qituvchining algoritmi yoki ko'rsatmasi bo'yicha talabalarning harakatlarini o'z ichiga oladi. Algoritmlar tizimini o'zlashtirish muammoni hal qilish usulini mustaqil ravishda ishlab chiqish qobiliyatini shakllantirishga olib keladi.
   
2. 
   Rekonstruktiv mustaqil ishlar - talabalarni o'qituvchi tomonidan bildirilgan umumiy muammolarni mustaqil hal etishga, mavjud bilimlarga, shakllangan ko'nikma va malakalariga tayanadilar.
   
3. 
   Evristik ishlar-nostandart vaziyat va notipik vazifalarni nazarda tutadi. Ishning markazida – qidiruv: g'oyani va uni hal qilish yo'llarini mustaqil shakllantirish va asoslash. Bunday vazifalar kurs ishlari va seminar mashg'ulotlarini bajarishda amalga oshadi.
   
4. 
   Ijodiy-tadqiqot ishlari. Ularni amalga oshirish jarayonida talabaning eng yuqori darajadagi mustaqilligi va bilim faoliyati namoyon bo'ladi. Ijodiy topshiriq orqali talaba o'rganilayotgan savolning mohiyatiga chuqur kirib, muammolarni hal qilishning yangi usullarini topadi. Odatda, bunday ish tezisni bajarishda, ilmiy hisobotni tayyorlashda, ijodiy topshiriqni bajarishda namoyon bo'ladi.
   

Mustaqil ish tashkil etish joyiga qarab auditoriya (o’qituvchi rahbarligida) va auditoriyadan tashqari (o'qituvchi rahbarligida va o'qituvchi bo'lmagan holda) shakllarga bo’linadi.

1. 
   Auditoriya ishlari, odatda, ma'ruzalar, amaliy, laboratoriya, seminar mashg'ulotlarida amalga oshiriladi. Misol uchun: umumiy fikrlashlar, "munozarada ishtirok etish", mavzuli diktantlar, nazorat ishlari va boshqalar.
   
2. 
   Auditoriyadan tashqari ishlar - ilmiy va maxsus adabiyotlarni o'rganish, darslarga tayyorgarlik ko'rish, tezislar, ma'ruzalar yozish, mustaqil o'qish uchun taqdim etilgan mavzular bo'yicha topshiriqlarni bajarish. Sinovlar, o'z-o'zini nazorat qilish masalalari, nazorat ishlari orqali nazorat qilinadi va baholanadi.
   

Maqsadiga qarab mustaqil ishlar quyidagi guruhlarga bo’linadi:

1. 
   Materiallarni joriy o'rganish - uy vazifasi, ma'ruza yozuvlari bilan ishlash, asosiy manbalarni tahlil qilish, seminarlar, laboratoriya ishlariga tayyorgarlik.
   
2. 
   O'quv-tadqiqot ishlari – kunlik, oylik, semestr topshiriqlarini bajarish, mavzuni mustaqil o'rganish, abstrakt, hisobot, xabarlar, maxsus adabiyotlarni tahlil qilish.
   
3. 
   Ilmiy-tadqiqot ishlari) - kurs va diplom ishlarini bajarish, ilmiy ma'ruzalar, maqolalar tayyorlash va h. k.
   

A.K.Buryak mustaqil ishning asosiy turlariga kitob, kuzatish, tajriba, dizayn, modellashtirish, muammolarni hal qilish kiritadi.
Kitob bilan mustaqil ishlash talabalarning o'quv faoliyatida katta o'rin egallaydi. Kitob bilan ishlash bo'yicha topshiriqlar turli xil bo'lishi kerak: o’qilgan kitobni sharhlash va o'qilgan adabiyotlar asosida amaliy mashqlarni bajarish. bilan Mazkur vazifalar quyidagilardan iborat bo’lishi mumkin:

• 
  sharhlangan o'qish ("Matnning bir qismini o'qing va uni qanday tushunganingizni tushuntiring»);
  
• 
  o'qish materialining rejasini tuzish;
  
• 
  berilgan savollar bo'yicha ko'chirma tanlash, matnni konspektlash;
  

-bir nechta adabiyotlar bo'yicha tezislar tuzish;

• 
  adabiyotlarda shakllantirilgan qoidalar rejasini tuzish va ularni amaliy faoliyatda amalga oshirish ("maqolani o'qing, olingan bilimlarni amaliy faoliyatda qanday ishlatayotganingizni ayting yoki tushuntiring»;
  
• 
  lug'atlar, ma'lumotnomalar, ensiklopediyalarda alohida atamalarni tushuntirish;
  
• 
  normativ-me’yoriy adabiyotidan foydalangan holda amaliy topshiriqlarni bajarish.