G. A. Shahm urova yosh fiziologiyasi

Yosh fíziologiyasi va gigiyenani tekshirish usnllari
Bolaning tug‘ihshidan boshlab to voyaga yetguniga qadar, organlar 
funksiyasini, organizmni turli fiziologik usullar yordam idi o ‘rganib, 
muhim funksiyalarni yozib olib, m a ’lumotlar to‘planadi va ular taxlil 
qihnadi:
1. L aboratoriya tekshirish usullari. Bu usul yordam ida organizm 
funksiyalariga tashqi ta ’sirni o ‘rganish, organizmda biror organning 
funksiyasi yoki ahamiyatini aniqlash, organ faoliyatining nerv tizimi 
faoliyatiga ta ’sirini bilish, organlami qon bilan ta ’minlanishi o ‘rganiladi.
- in ’eksiya usuli - ichki kovak a ’zolarga, qon tom iriarga turli xil 
kimyoviy bo‘yoqlar yuborib o ‘rganiladi.
- rengen nuri yordamida o'rganish usuh - bu usulda tirik organizmni 
o ‘rganishga imkon beradi.
- auskulatsiya usuli - maxsus eshituv asboblari yordamida a ’zolar 
(yurak va o ‘pka)ning ishlab turgan paytida eshitiladi.
2. Antroponometrik usul: bu usulning bir nechta turlari mavjud bo‘hb, 
bular quyidagilardir:
a) somatometrik - bola bo'yining (o‘tirgan va turgan holda) uzunhgi, 
vazni, k o ‘krak qafasining kengligi;
b) fiziom etrik - funksional k o ‘rsatkichlardan o ‘pkaning tiriklik 
sig‘imi, q o ‘l mushaklarining kuchi, ko'rish o'tkirligi, ko‘rish maydoni 
va hokazo.

---

v) somatoskopik - qad-qomatning tuzilishi (umurtqa pog‘onasining 
shakli, k o ‘krak qafasi, oyoq mushaklarining rivojlanishi, teri ostidagi 
yog‘ qatlam ining m iqdori va hokazo), jinsiy rivojlanish alom atlari 
aniqlanadi. 0 ‘tkaziladigan antropom etrik tekshiruvlar bolalarning 
yoshiga q a ra b h a r xil tuzilishi m um kin. M ak tab g a ch a yoshdagi 
bolalarning jism oniy rivojlanishini aniqlashda q o ‘shimcha h arak at 
faohyati, hamda tilning rivojlanishiga ahamiyat beriladi. Antropometrik 
tekshiruvlar kunning birinchi yarm ida, asboblar yordam ida yorug' 
xonalarda, qulay mikroiqhm sharoitida o ‘tkazilishi kerak.
3.Tabiiy eksperim ent usuli - gigiyenadagi asosiy usul b o iib , u 
organizmga tashqi m uhitning har tom onlam a ta ’sirini o ‘rganadi. Bu 
usulda bola uchun tabiiy yashash sharoitida (dars soatlari, jismoniy 
mashqlar, sport va oddiy o ‘yinlar va boshqalar) organizm bilan atrof- 
muhit o ‘rtasidagi o ‘zaro bogiiqlik, tabiiy omillarning bola organizmiga 
ta ’siri o ‘rganiladi.
4. Statistika usuli: tashqi muhit ta ’sirining salomatlikka ijobiy va salbiy 
natijasini aniqlaydi. Bolalar muassasalarining maxsus standart jihozlar 
bilan ta ’minlash, bolalar kiyim kechaklari, poyafzal oicham ini aniqlashda 
va boshqa kerakh buyumlar bilan ta ’minlashda foydalaniladi. Bu usullar 
yordam ida profilaktik chora-tadbirlar ishlab chiqarish uchun zarur 
m a’lumotlar ohnadi. Keyingi yillarda esa fízika, radiotexnika, elektronika, 
kibernetikaning zamonaviy usullaridan keng foydalanilmoqda. Masalan, 
tashxis qo'yishda kompyuter-tomografiyadan keng foydalanilmoqda.