12
Bettiń
ϭ
elementine tayanıwshı hám dΩ denelik múyesh payda etken dásteni
ajıratıp alamız: dásteniń kósheri
ϭ
ģa júrgizilgen n narmal menen ί múyesh payda
etedi (3-súwrette). Elementin kósheri baģıtındaģı kóriniwshi bet
ϭ
cosί boladı, onıń
dΩ denelik múyesh astında jiberiletúģın jaqtılıq aģımı dΦ bolsın. Jiberilip atırģan
jaqtılıq aģımınıń nurlanıwınıń kórinetúģın
ϭ
cosί bettine hám dΩ denelik múyesh
shamasına proporcianal boladı. Proporcionaliq koefficenti nurlanıwshı bet
qásetlerine baylanıslı hám ί múyeshtiń narmalına salıstırģanda esaplanģan hár qıylı
mánislerde hár qıylı bolıwı múmkin. Bul koefficenti menen belgilep
=
id
B
dФ
i
cos
yamasa
=
id
dФ
B
i
cos
6
iye bolamız. koefficenti derektiń ί múyeshi menen anıqlanıwshı baģıt boyınsha
jarqınlıģı delinedi.
Demek belgili bir baģıttaģı derektiń jarqınlıģı dep, kóriniwshi bettiń bir
birligine sol baģıttaģı birlik denelik múyesh astındaģı jiberilip atırģan
aģımģa
aytıladı.
jarqınlıq baģıtına baylanıslı shama. Biraq bazı bir dereklerde
jarqınlıq
baģıtına baylanıslı bolmawı múmkin. Bunday derekler Lambert nızamına
boysınıwshı derekler delinedi. Anıqlaw etip aytqanda tek absalyut qara dene áne
usınday derek esaplanadı. Hár
birbolegi jaqtılıqtıń barlıq tárepine tegis
shashıratıwshı qıya betke yamasa
qiya ortalıqlar Lambert dereklerine
bir qansha
uqsas boladı. Eger bunday ortalıqlar Lambert nızamına boysınsa, olardı
ideal
shashıratıwshı ortalıq dep ataw múmkin.[6]
Betke magniy oksidi qaplanģan bet jaqtılandırılģan bolsa yamasa jaqsı sút reń
shiysheden soģılģan qaqpaq ishinen jaqtılandırılģan
bul derekler Lambert
dereklerine jeterlishe jaqın keletúģın dereklerge mısal bola aladı.
Bul Burger
quyashınıń jarqınlıģı orayınan shetine qaray bir
qansha kemiyetin bolsa, radiustıń
13
¾
bólegine shekem aralıqta jarqınlıģı disk orayındaģı jarqınlıqtıń
shama menen
80 payda etiwin tájiriybede anıqlanģan bolsada, Quyash beti Lambert nızamına
ádewir jaqın nızam boyınsha nurlanadı.
4-súwret. Lambert nızamına boysınatuģın tegis disk hám yarım sfera birdey jaqtılandırıwģa iye
Jaqtılıq shıģarıp atırģan tegis S diskti hám jaqtılıq shıģarıp atırģan S yarım
sferanı (4-súwrete) qarap óteyik. Eki bette Lambert nızamına boysınadı hám
ekewınıń B jarqınlıģı birdey dep qaraymız. Bul jaģdayda disk hám sferanıń sáykes
kesimleri qálegen baģıt boyınsha otip atırģan jaqtılıq aģımları birdey boladı. Sonıń
ushın olardıń kórinerlik betleri teń, jarqınlıqları bolsa joqarda aytılģanday
baģıtlarına ģaresiz boladı.
Solay etip jaqtılıq shıģarıp atırģan disk penen jaqtılıq shıģarıp atırģan yarım
sfera Lambert nızamına boysınatuģın bolsa, olar bir birinen parıqlanbaydı eken.
Máselen júda anıq bolmaģan gúzetiwshilerde Quyash bizge jarqınlıģı
birdey
bolģan tegis disk bolıp kórinedi. Bul halda Quyashtıń Lambert nızamına ádewir
jaqsı boysınatúģın derek ekenin dálili boladı.[7]
Jarqınlıqtı biliw ozinen jaqtılıq nurın shıģarıwshı denelerdi, tiykarınan jaqtılıq
dereklerin uyreniwde júda zárúrli. Biziń kózimiz derektiń jarqınlıģın uziliksiz
turde sezedi. Jarqınlıq tusinigi nurlanıw teoryasında da isletiledi.
Do'stlaringiz bilan baham: