10
1.3
Jaqtılandırıw
Jaqtılandırıw dep bir birlik bettke tusip atırģan jaqtılıq aģımınıń shamasına ten
bolģan shamaģa aytıladı, E bettiń jaqtılandırılıwı (1-súwrettegide).
2
cos
R
i
I
d
Id
d
dФ
E
=
=
=
(7)
ten boladı , bunda sonģı eki teńlikte I jaqtılıq kúshi (4) boyınsha kiritilgen hám (2)
ańlatpası esapqa alınģan.
(7) ańlatpa sonı kórsetdi ,
noqatlıq derek
payda etken jaqtılandırıw
derekten
betke shekem bolģan aralıqtıń kvadratına kerı proportsional hám jaqtılıq aģımı
baģıtı (ishinde jaqtılıq aģımı tarqalıp atırģan jińishke konus kósheri)
menen
jaqtılandırılıp atırģan betke túsirilgen narmal arasındaģı múyesh kosinusına tuwra
proporcional boladı.Bul noqatlıq derek payda etken jaqtılandırıwdıń tiykarģı
nızamı (keri kvadratlar nızamı).
Derektiń ólshemi shekli bolģan jaģdayda derekler betin R ge salıstırģanda
jeterlish kishi bolģan elementar bóleklerge bóliwmiz hámde olardıń hár bir payda
etken jaqtılandırıw keri kvadratlar nızamı boyınsha anıqlap, keyin derektiń pútkil
beti boyınsha integrallawmız múmkın. Bunda álbette jaqtılıq kúshi baģıtına ģarezli
ekenligin esapqa alıwmız kerek. Bul jaģdayda jaqtılandırıw menen Rarasındaģı
qatnas quramalı boladı.
Biraq aralıq jeterlishe úlken (derektiń ólshemlerine salıstırģanda) bolģanda keri
kvadratlar nızamınan paydalanıw, yaģnıy derekti noqatlıq
derek dep esaplaw
múmkin. Eger derektiń sızıqlı ólshemleri derekten jaqtılandırılģan
betke shekem
bolģan aralıqtıń 1/10 bóleginen artıq bolmasa ol jaģdayda ápiwayılastırılģan bul
esaplaw ámelde jaqsı nátiyje beredi. Máselen 50 sm diametrli tegis jaqtılandırılģan
disk derek bolsa, ol jaģdayda diske onıń orayınan ótkerilgen narmal ústinde jatqan
noqatda ápiwayilastırılģan formula boyınsha esaplawdan shıģatuģın qáte 50 sm
aralıq ushın shama menen 25 boladı, 2 m aralıq ushın 1,5 den aspaydı, 5 m
aralıq ushın tek 0,25 boladı. Linza hám aynalar járdeminde jaqtılıqtıń aģım
bólistiriliwin ózgertip biz onıń betiniń ayrım bóleklerin jıynaw hám
sonday etip ,
11
jaqtılandırıwdı asırıw (tap usı waqıtta basqa bóleklerdegi jaqtılandırıwdı kemeytirip)
múmkinshiligine iye bolamız.
Atap aytqanda jaylar, jumıs stolları ,kóshe hám usı
sıyaqlılardıń jaqtılandırıw ushın mólshelengen jaqtılıq derekleri ádette támiylenetuģın
hár qıylı armaturalar (jaqtırtqıshlar) usı maqsete isletiledi.
Kópshilik jaģdaylarda ózine jaqtılıq shıģarmaytúģın denelerdi qaraģanımız
ushın jaqtılandırıw túsinigi júda áhámiyetke iye boladı. Jaqtılandırıw texnikası
problemalarınıń kóbisi qolay jaqtılandırıw payda etiwden ibarat. <
normaları>>da jumıs orınlarınıń normada jaqtırtıwģa salıstırģanda qoyılatuģın
talaplardı beredi.[5]
Do'stlaringiz bilan baham: