Fizika I uchinchi ma’ruza

Бир жинсли оғирлик кучи - бутун олам тортишиш қонунига кўра, табиатдаги барча жисмлар бир-бирини тортишиш хусусиятига эгадирлар. Бу қонунга биноан, Ер атрофидаги барча жисмлар Ернинг тортиш кучи таъсирида бўлади. Ернинг тортиш кучи таъсирида ҳосил бўладиган куч оғирлик кучи дейилади ва бу куч жисмларнинг эркин тушиш тезланишига боғлиқдир. Шунинг учун бу кучни жисмларнинг эркин тушиш тезланиши таъсирида пайдо бўлувчи куч ҳам дейилади

Бир жинсли оғирлик кучи - бутун олам тортишиш қонунига кўра, табиатдаги барча жисмлар бир-бирини тортишиш хусусиятига эгадирлар. Бу қонунга биноан, Ер атрофидаги барча жисмлар Ернинг тортиш кучи таъсирида бўлади. Ернинг тортиш кучи таъсирида ҳосил бўладиган куч оғирлик кучи дейилади ва бу куч жисмларнинг эркин тушиш тезланишига боғлиқдир. Шунинг учун бу кучни жисмларнинг эркин тушиш тезланиши таъсирида пайдо бўлувчи куч ҳам дейилади

Эластиклик кучи - моддий нуқтанинг мувозанат ҳолатидан кўчишига пропорционал ва мувозанат ҳолати томон йўналган бўлади

Эластиклик кучи - моддий нуқтанинг мувозанат ҳолатидан кўчишига пропорционал ва мувозанат ҳолати томон йўналган бўлади

Пружинага осилган жисмнинг мувозанат ҳолатидан силжиши

Ишқаланиш кучи - жисмнинг бошқа жисм сиртида сирпанишига қаршилик кўрсатадиган куч бўлиб, жисмнинг сиртига нормал бўйича берган босим кучига тенгдир.

Ишқаланиш кучи - жисмнинг бошқа жисм сиртида сирпанишига қаршилик кўрсатадиган куч бўлиб, жисмнинг сиртига нормал бўйича берган босим кучига тенгдир.

k – жисм сиртининг ҳолатига боғлиқ бўлган ишқалиш коэффициенти.

Rn – жисм сиртига нормал бўйича йўналган босим кучи.

INERSIYA MARKAZI HARAKATI TO’G’RISIDAGI TEOREMA

1. Моддий нуқталар тизимининг массаси mс ни тизимдаги моддий нуқталар массаларининг алгебрик йиғиндисига тенг деб ҳисоблаймиз:

2. Моддий нуқталар тизимининг масса марказини – инерция маркази деб ҳисоблаб, мазкур нуқтанинг вазиятини координата бошига нисбатан қуйидаги радиус - вектор билан ифодалаш мумкин:

Тизим инерция маркази радиус - векторининг Декарт координата ўқларига проекциялари қуйидагиларга тенг бўлади:

Тизим инерция маркази радиус - векторининг Декарт координата ўқларига проекциялари қуйидагиларга тенг бўлади:

Шуни таъкидлаб ўтиш керакки, тизимнинг инерция маркази унинг оғирлик маркази билан устма - уст тушиши керак;

3. Моддий нуқталар тизими инерция марказининг радиус - векторидан вақт бўйича биринчи тартибли ҳосила олинса, инерция марказининг тезлиги келиб чиқади: