Fanining predmeti, maqsadi va vazifalari, nazariy metodologik tamoyillari

tarixiylik, ob‘yektivlik, muqobillik, ijtimoiy 
yondoshish
va shu kabilardir.
Tarixiylik prinsipi har qanday tarixiy faktni, har qanday hodisani tarixiy 
vaziyatni umumiy rivojlanish qonuniyatlari bilan hisobga olgan holda o‗rganish 
zarurligini anglatadi. Tarixiylik prinsipi jamiyat rivojlanishining harakatlantiruvchi 
kuchlari, tarixiy shaxslarning xatti-harakatlari va harakatlarining sabablarini 
tushuntirishga imkon beradi. 
Ob‘yektivlik prinsipi faktlar va hodisalarga ularning xilma-xilligi, qarama-
qarshiliklari va ijobiy va salbiy tomonlarini hisobga olgan holda ishonishni nazarda 

---

tutadi. Tarixiy hodisa va dalillarni o‗rganishning ob‘yektivligi uchun shuni esda 
tutish kerakki, faktlar to‗planib, sinchkovlik bilan tahlil qilinishi zarur, shu bilan 
birga, tarixiy adabiyotni o‗rganishda sub‘ektiv yondoshuvlar mavjudligini ham 
nazardan qochirmaslik lozim.
Muqobillik prinsipi ob‘yektiv voqelik va imkoniyatlarni tahlil qilish asosida 
ma‘lum bir voqea, hodisalar, jarayonlarning ehtimollik darajasini aniqlashga yordam 
beradi. Ushbu pozitsiya tarixiy alternativalarni hisobga olgan holda, turli 
mamlakatlarning tarixiy yo‗lini baholash, foydalanilmagan imkoniyatlarni aniqlash 
va kelajak uchun saboq olish imkonini beradi. 
Ijtimoiy yondoshish prinsipi tarixchini bir jamiyatda faoliyat yuritayotgan turli 
xil ijtimoiy guruhlar va ularning rahbarlarining manfaatlarini hisobga olgan holda, 
jarayonlar va hodisalarni birgalikda ijtimoiy va mehnat faoliyati jarayonida moddiy 
va ma‘naviy manfaatlarning taqsimlanishini hisobga olishga majbur qiladi. 
Tarixchi voqea va tarixiy rivojlanish bosqichlarini xolisona baholab borishga 
chaqiriladi, chunki tarixiy manbalardan topilgan yangi fakt va hodisalar doimiy 
ravishda to‗planib boraveradi. Tarixiy manbalar tarixiy jarayonni bevosita aks 
ettiradigan va insoniyat jamiyatining o‗tmishini o‗rganishga imkon beradigan barcha 
narsalarni o‗z ichiga oladi. 
XX asrda hodisalarining foto-kinematografik va fonda yozib olishning keng 
tarqalgan yangi usullari yuzaga keldi. Bunday manbalarning miqdori va sifati tezda 
o‗sib bormoqda. Fotosurat va kino hujjatlari yozma manbalarga qaraganda 
voqealarning ishonchli aks ettiradi va zamonaviy axborot texnologiyalaridan 
foydalanish tarixiy manbalarni ommaga taqdim etadi, deb ishoniladi. 
Zamonaviy tarix ijtimoiy fan sifatida zamonaviy liberal san‘at ta‘limining 
tarkibiy qismiga aylandi va uning barcha o‗quvchilariga tahlil metodologiyasida 
zaruriy tayyorgarlikni beradi, ijtimoiy hodisalarni, dunyoqarash mezonlarini, ta‘limiy 
bilimlarni ma‘naviy amaliyot bilan bog‗lash qobiliyatini rivojlantiradi. 
O‗zbekistonning eng yangi tarixi jamiyatimiz ma‘naviy rivojlanishi va ma‘rifati 
muammolarini ob‘yektiv yoritishga yordam beradi. Eng yangi tarixni o‗rganishning 
amaliy ahamiyati shundaki, u nafaqat ma‘naviy yuksaltirib, boyitibgina qolmay, balki 
mintaqa tarixi haqidagi tushunchani kengaytirishga yordam beradi.
Tarixiy merosini asrab-avaylash esa, nafaqat ta‘lim tizimi va ta‘lim 
muassasalari professor-o‗qituvchilarining, balki mamlakatning har bir fuqarosining 
eng muhim bo‗lgan vazifasidir. 
Millatning ma‘naviy tiklanishining muhim sharti - bu Markaziy Osiyo 
mintaqasida yashovchi barcha xalqlarning boy tarixiy merosining, shu jumladan, 
Sharq Uyg‗onish davrida yashagan buyuk ma‘rifatparvarlar tomonidan yaratilgan 
asarlarni chuqur o‗rganishga bog‗liq. Buning muhim tomoni shundaki, ularda 
insonparvarlik, bag‗rikenglik va tenglikka asoslangan oqilona jamiyat haqidagi 
g‗oyalar ifoda etilgan.