Фалсафа категориялари

Интуитив билиш . Интуиция - бу билиш объектининг муайян шароитда бошқача йўл билан асослаб бериш мумкин бўлмаган хоссаларини бевосита, ғайримантиқий тарзда ҳақиқат деб билишдир, бир янги тасаввур ёки янги фикрнинг бирданига, кутилмаганда туғилишидир Интуиция сезги ва ақл ҳаракатига қарши турмайди, балки билишнинг хиссий ва рационал жиҳатлари билан биргаликда чиқиб уларни тўлдиради.

Ғойибона билиш инсон билишининг шундай турики, бунда киши узоқ масофадан туриб содир бўлган ёки содир бўладиган ҳодиса ва воқеани билиши, хис қилиши мумкин, бу ҳодиса ва воқеанинг қандай содир бўлиши унга аён бўлади. Лекин шуни айтиш керакки, ғойибона билишнинг ҳозирча механизми фанга маълум эмас. Шу сабабли кўпинча ғойибона билишни кишилар илоҳийлаштириб, бундай билиш фақат азиз-авлиёларга, алоҳида ғайритабиий кишиларга хос деб қаралиб келинмоқда.

Илмий билиш методлари ўз характерига кўра: 1) энг умумий илмий методлар; 2) умумий илмий методлар; 3) хусусий илмий методларга бўлинади

Гипотеза – ўрганилаётган ҳодисанинг сабаблари ва ҳусусиятларини тушунтирувчи асосли тахминдир.
Назария – маълум бир предмет соҳасига оид тушунчалар, қонунлар, гипотезалар, ғояларни системага солиб, у ҳақида яхлит тасаввур ҳосил қиладиган билимлар тизимидир.
Ғоя – ҳодисаларни фикрда ифода этишнинг формаларидан бўлиб, келгусида батафсилроқ шаклга келтириладиан билимнинг моҳияти ва асосий мазмунини ўз ичига олади.
Парадигма – (гр. сўздан олинган бўлиб «намуна» маъносини англатади). Маълум даврда тан олинган ва янги илмий тадқиқотлар учун намуна ва асос бўлиб хизмат қиладиган фан ютуқлари тўплами
Илмий муаммо – объектив тарзда юзага келадиган, ечимини топиш муҳим амалий ёки назарий аҳамиятга эга бўлган масала ёки масалалар мажмуидир
Тушунча – назарий билимнинг дастлабки ва асосий формаси. Ҳар қандай назария бу тушунчалар тизимидир.
Илмий билишнинг шакллари

Ҳақиқат инсон билимларининг воқеликка мувофиқ келишидир, Ҳақиқатни очиш ёки илмий ҳақиқатга эришиш ҳар қандай илмий билишнинг асосий вазифаси ҳисобланади