Ҳәзирги күнде энергетика ресурсларынан өнимли пайдаланыўға дүняның барлық мәмлекетлеринде үлкен әҳмиет берилмекте

5.7. ЭНЕРГИЯ ҮНЕМЛЕГИШ КОНТРОЛЛЕРЫ АСИНХРОН ЭЛЕКТР ЖҮРИТПЕНИҢ ТӘЖИРИЙБЕ ҮЛГИСИН ТАЯРЛАЎ
Қысқа тутастырылған роторлы асинхрон моторды басқарыў ушын оптронларда қуўаты 30 кВт қа шекем ҳәм тиристорларда қуўаты 160 кВт болған энергия үнемлейтуғын контроллерда басқарылатуғын асинхрон электржүритпениң макети үлгиси таярланды. Контроллер ҒМА кәрханаларында ислеп шығарылған элементлер тийкарында жыйналып, энергия үнемлейтуғын блоктың өлшемлери 150х150х100 мм, қуўаты 30 кВт, керек болғанда буйыртпашының талабы бойынша қуўаты 500 кВт ҳәм оннан да жоқары, төмен ҳәм жоқары кернеўли электржүритпелер ушын бундай қурылмаларды таярлаў мүмкин.
Энергия үнемлейтуғын контроллер бир қатар төмендеги функцияларды тәмийнлейди:
- жүклеме мәнисине қарап статор орамы кернеўи мәнисин статор токын оптималластырыў менен өзгериўин;
- иске түсириўде кернеўди нолден номиналға шекем тегис өзгертириўди;
- электр моторды тармақтан ажыратып сақлаўды;
- жоқары токли тәмийинлеўши тармақ тәрепинен ҳәм мотор тәрепинен фазалардан бири үзилип қалыўынан;
- қурылманың шығыўында ямаса моторда болатуғын турақлы қысқа тутасыўлардан;
- иске түсириў токына жақын токты узақ ўақыт өтиўинен (мотор айланып
кетпейди);
- исши режимде ток бойынша мотордың узақ ўақыт жүдә жүклениўинен;
- электр моторды жүдә қызыўынан (ишине орнатылған температура өлшеў өзгерткиши сақлағышы бар болғанда);
- сақлағыш ислегенлигин хабар бериў ҳәр бир фазада тәмийнлеў барлығын;
- электр моторды иске түсириў токын (1 – 7) I_Н ретлеў диапазонында шегаралаў;
- сақлағыш аппаратларының ислеўин қайта сазлаў мүмкиншилигин.
Өзгермели жүклеме менен ҳәм кишкене жүклеме менен ислейтуғын моторлы жүритпелерде контроллердан пайдаланыў ең жоқары эффект береди.
Иске түсириў режими қыйын болғанда ҳәм тегис иске түсириў керек болғанда контроллерди қоллаў төмендегилерге имкан береди:
- жүклемеге қарап электр мотордың пайдаланатуғын электр энергиясының азайыўын, бул орташа 30 – 40% ын қурайды (бул жерде орташа толық қуўат итибарға алынады);
- электр моторға ыссылық тәсирин азайтыў;
- электр мотордың ислеў мүддетин арттырыўды;
- иске түсириўде моторға урынба механикалық тәсирлерди жоғалтыў.