«endokrin tizimi anatomiyasi» (O'quv-uslubiy qo'llanma 1- kurs talabalari uchun) Toshkent– 2021

Шишсимон тана-эпифиз

Shishsimon tana (epifiz) - corpus pineale (epiphysis cerebri). Shishsimon tana ektodermal - nevrogen ichki sekretsiya bezlari tarkibiga kiradi(Rasm.5).. Shishsimon tana oraliq miyaning epithalamus sohasida, miya yarim sharlarining ostki qismida joylashgan. Epifiz hajmi jihatdan unchalik katta bo'lmay, katta yoshli odamlarda 0,2 gr, uzunligi 8 - 10 mm, qalinligi 4 mm ni tashkil etadi. Shakli tuxumsimon yoki daraxtning shishsimon mevasiga o'xshashdir. Yuzasi g'adir - budur, rangi qizg'ish-kulrang bo'ladi. Old tomondan kashakchalar orqali ko'ruv bo'rtig'i - thalamus ga birlashib turadi. Orqa qismi esa to'rt tepalikning yuqori do'mboqchalari orasidagi sagital egatchada joylashadi. U tashqi tomondan yupqa biriktiruvchi to'qimali parda bilan o'ralgan. Bu parda bez to'qimasi ichiga kirib to'siqlar hosil qiladi va uni mayda bo'laklarga bo'lib yuboradi. Bo'lakchalar esa pufakchalar, ya'ni follikulalardan tuzilgan. Bezdan ishlab chiqariladigan garmon - melatonin organizmni va jinsiy a'zolarni o'sishini ta'qiqlab turar ekan. Ishlab chiqarilgan sekretlari esa ayrim ichki sekretsiya bezlarining, masalan, jinsiy bezlarning o'sishini va ish faoliyatini to'xtatib turadi. Ishlab chiqariladigan garmonlar ta'sirida, balog'at yoshiga yetgan bolalarda ikkilamchi jinsiy belgilarning paydo bo'lishi aniqlangan. Bez funktsiyasining buzilishi yosh bolalar jinsiy faoliyatining o'z vaqtidan oldinroq boshlanishiga olib kelar ekan .