Электрофил қўш боғларнинг региоселективликдан энантиоселективликгача конжугат алькинилланиши. Абстракт

6. Aлтернатив энантиоселектив процедуралар
Aдабиётда алкинил турларини конжугат қўшилиши билан боғлиқ бўлмаган энантиоселектив усулда β-алкинил карбонил бирикмаларини олишнинг бир қатор усуллари ҳақида хабар берилган.
Трост чирал алкинил карбонил ва сулфонил ҳосилаларини синтез қилиш учун кетма-кет катализ стратегиясини ишлаб чиқди. Бу кетма-кетлик терминал алкин донорларини ацетиленик эстерлар, кетон ёки Pd/TDMPP (TDMPP=трис(2,6-диметоксифенилфосфин)) томонидан катализланган сулфон аксепторлари билан боғланишини мис/валфос комплекси мавжудлигида ўз ичига олади, сўнгра қўш боғланиш билан регио- ва энантиоселектив конжугат қисқаришини ўз ичига олади (79-схема)
Чирал β-алкинил карбонил бирикмаларига иккита органокаталитик ёндашув тасвирланган. Ёргенсен алкинларнинг синтетик эквиваленти сифатида β-кето гетероциклик сулфонлардан фойдаланган. Биринчи ишда кетосулфоннинг тўйинмаган альдегидларга конжугат бирикиши Ёргенсен-Ҳаяши катализатори билан иминиум фаоллашуви орқали юқори энантиоселективликка эга тегишли қўшимчаларни олиш учун амалга оширилди. Кейин, Смилес томонидан кетосулфон қисми юмшоқ асосий муҳитда қайта ташкил этиш орқали алкинга айлантирилди. Самарасиз реакцияларни олдини олиш учун альдегидни диэтилацетал сифатида ҳимоя қилиш асос билан регенерациядан олдин амалга оширилиши керак. Муаллифлар ҳам конжугат қўшиш босқичида катализатор сифатида бу ҳолда хинин-2ТfOH тузидан фойдаланган ҳолда циклик энонлар учун протокол ишлаб чиқди (80-схема).
Бошқа томондан, Юрберг алкилиден изоксазол-5-ни қўллаган, улар хининдан олинган амин иштирокида кетонларнинг аминокатализланган конжугатига қўшилиши мумкин. Олинган оксазолинонлар нитрозатив деградация (Зард реакцияси) орқали алкинларга айлантирилиб, чирал β-алкинил кетонларни ҳосил қилади⁸¹ (81-схема). Мақсадли бирикмалар кенг кўламда , ўртача ва яхши рентабеллик, мукаммал диастерео назорат ва мукаммал энантиоселективлик билан натижа бериши мумкин.
7. Хулоса ва истиқбол
Карбонил бирикмаларининг конжугат алкинилланишининг дастлабки ривожланишига органолитий ва Григнард реагентларининг карбонил гуруҳига лиганд 1,2-қўшилиши ва конжугат бирикиши органометаллларнинг алкинни ўтказиш муаммолиги туфайли тўсқинлик қилди. Бу йўналишнинг муваффақиятига бошқа металлланган алкинларнинг катализланмаган бирикиши билан эришилди. Қўшимчалар ва металл катализаторлардан фойдаланиш олдиндан ҳосил бўлган металл алкинилидларнинг, кейин эса терминал алкинларнинг реакциясини осонлаштирди. Ушбу усуллар сўнгги ўн йилликда жуда катта ўсиш бўлган энантиоселектив процедураларнинг ривожланишига йўл очди. Мис, рух, родий ёки кобалт билан катализлаш терминал алкинлардан фойдаланган ҳолда юқори энантиоселектив реакцияларни амалга оширишга имкон берди. Ушбу ютуқларга қарамай, жиддий муаммолар ҳали ҳам сақланиб қолмоқда: субстрат доираси тор, кўп ҳолларда икки марта фаоллаштирилган алкенлар ёки махсус субстратлар талаб қилинади, алкин доираси ҳам чекланган, хабар қилинган реакцияларнинг кўпи фақат силилалкинлар ёки фенил ацетилен ҳосилалари билан ишлайди, шу билан бирга натижалар одатда алифатик алкинлар билан паст бўлади. Бундан ташқари, кўпгина процедуралар ҳали ҳам тайёрлаш қийин бўлган ёки қимматбаҳо металларни талаб қиладиган чирал лигандларни талаб қилади. Келажакдаги тадқиқотлар, энантиоселектив усулларни нитроалкенлар, тўйинмаган фосфонатлар ва сулфонлар ва бошқалар каби камроқ ўрганилган бошқа электрофил қўш боғларга кенгайтириши юқорида қайд этилган камчиликларни бартараф этиши кутилмоқда.