Электр энергияси поездларни тортиш учун қўлланган илк тажрибаларда энергия манбаи ва электр двигатель ҳаракатланувчи бирликда жойлашар эди

10-жадвал
Йилнинг минимал ва максимал ҳаво ҳарорати турлича таъминганланлик, °С

Иқлим тумани	Минимум					Максимум
	Мутлақ	таъминлаганда					Мутлақ			таъминлаганда
		0,05	0,1	0,25	0,5						0,05		0,1		0,25		0,5
Мўътадил совуқ	-44	-40	-38	-35	-32	+36			+36			+35		+34		+32
Мўътадил илик	-30	-26	-24	-21	-18	+37			+37			+36		+35		+34

60-80 йил давомидаги кузатишлар натижасида қайд қилинган йиллик минимум ва максимум ҳароратлар ҳам эътиборга лойиқ. Йиллик минимум (унга тенг ва пастроқ) ва максимум (унга тенг ва пастроқ) кўрсаткичлари 0,05 ва 0,1 таъминланганлик билан ўрта ҳисобда мос равишда 20 ва 10 йилда бир марта такрорланиши мумкин. Айтиш керакки, ҳаво ҳарорати бевосита қуёш радиациясидан ҳимояланган (соядаги) махсус психометрик будкада, 2 м баландликда ўрнатилган термометр ёрдамида кузатилди. Резервуари ярмигача тупроққа кўмилган симобли термометр орқали олинган ҳароратнинг мутлақ максимум кўрсаткичлари қуёш радиацияси таъсирида ортиқча қизиб кетиш эҳтимоли хусусида маълум тушунча беради.

§ 20. Ҳисоб-китоб режимлари ва натижаловчи юкламалар

Иқлимий омиллар контакт тармоғи ва ҳаво линияларининг иш шароитига таъсир кўрсатади ва шунинг учун уларнинг у ёки бу параметрни ҳисоблаш ва танлашда ҳал қилувчи ҳисобланадилар. Ҳаво ҳарорати, муз ҳосил бўлиши ва шамол каби омилларнинг бирга келиши катта таъсир кўрсатади. Узоқ давом этган кузатишлар натижаларига ишлов берилганида муз ҳосилалари пайдо бўлишининг энг катта шамол тезлиги билан, шу билан бирга ҳаво ҳарорати ва ўта интенсив шамолнинг алокадорлиги белгиланган. Кузатишлар натижасида қуйидагилар маълум бўлган: шамол ва музлаш билан шамолнинг бошқа ҳароратларда юзага келиш эҳтимоли жуда оз. Шунинг учун контакт тармоғи ва ҳаво линияларининг ҳисоб нормаларида: барча бошқа ҳароратлар, шу жумладан энг қуйи ва энг юқори ҳароратларда бу иқлимий омиллар йўқ деб қабул қилинган.

Симнинг тортилиши ҳарорат пасайиши билан кучаяди ва энг паст ҳароратда энг юқори бўлади. Симда музлаш ҳосил бўлиши ҳам унинг тортилиши кучайтиради. Шунинг учун сим маҳкамлиги айнан шу икки режим учун ҳисобланади.
Ҳарорат кўтарилиши билан сим осилиш стреласи катталашади ва унинг ергача бўлган масофаси камаяди. Симда муз ҳосил бўлиши ҳам худди шундай оқибатлар келтириб чиқаради. Шу режимлардан бири сим габаритларини аниклашда ҳисобий (ер юзасидан бўлган масофа) сифатида танлаб олинади.
Тадқиқотлар натижасида маълум бўлишича, энг катта тезликдаги шамол пайтида сим тортилиши шамол билан муз ҳосил бўлгандагига нисбатан камрок. Демак, бу режим симнинг мустаҳкамлигини ҳисоблаб топиш учун қабул қилина олмайди. Аммо у бўйича симнинг горизонтал юза бўйича энг катта оғиши топилиб, бу контакт тармоғи оралиқлари узунлигини аниқлашда жуда муҳим. Симларнинг горизонтал юза бўйлаб энг катта оғиши шамол билан музлашда ҳам рўй бериши мумкин. Бу режимда шамол тезлиги максимал тезликдан бироз паст, аммо ҳаво оқими муз билан қопланган симга босим кўрсатади. Бу режимлардан бири энг катта оралиқлар узунлигини ҳисоблаш учун қабул қилинади.
Демак, контакт тармоғи ва ҳаво линияси лойиҳалаштиришда барча эҳтимолий ҳисоб режимлари учун вертикал ва горизонтал юкламаларнинг учта бирикмаси: сим оғирлик кучи ва шамол; муз билан қопланган симнинг оғирлиги ва шамол; сим оғирлик кучи. Сим ҳисоби вертикал ва горизонтал таркибий қисмлари геометрик йиғиндисига тенг бўлган натижавий юклама бўйича амалга оширилади. Сим оғирлиги кучи ва унга шамол таъсири юкламалари йўналиши тўғри бурчак ҳосил қилганлиги туфайли шамолда натижавий юкламани (16-расм, а) қуйидаги формула бўйича ҳисоблаб топиш мумкин бўлади:

Муз билан қопланган симга шамол таъсир пайтида, натижавий юклама (67-расм, б) қуйидаги формуладан ҳисобланади:

Агар қўшимча юкламалар (шамол билан муз ва кучли шамол) бўлмаса, симга фақат сим оғирлиги юкламаси таъсир қилади ва натижавий юклама сим оғирлиги юкламасига тенг бўлади.