Dinshunoslik ma'ruza doc

Shariat  manbalari.  Fikh  ilohiyotning  bir  sohasi  sifatida  musulmon  huquqshunosligida,  shariat 

qonun - qoidalarini ishlab chiqishda, islom tarixida juda muhim o'rin egallagan. Faqihlarning g'ayrati bilan 

birin-ketin shariat manbalari ishlab chiqilgan, shariat qanunlari rasmiylashtirilib, uning anchagina tuplamlari 

to'zilgan.  Shariat  jamiyatdagi  moddiy  va  ma'naviy  hayotning  barcha  tomonlarini  o'z  nazorati  ostiga  olgan 

edi. 

Islom  ilohiyoti  –  kalomning  asoschilaridan  biri  Al-Ash'ariy  (873-935)  fiqhni  «Musulmonlarning 

muqaddas huquqi» deb atagan edi. Fiqh shariatning g'oyaviy va amaliy qarashlari, tavsifi sifatida taqvodor 

musulmonning turmush qoidalari bo'lib, islomdagi ijtimoiy qarashlarning asosiga aylanib qolgan. 

Mujtahid (arab. – intiluvchi, g'ayrat, harakat qiluvchi) – urta asrlarda islomda ijtihod huquqiga ega 

bo'lgan,  ya'ni  mustaqil  hukm  chiqara  oladigan  shaxsdir.  Sunniylarda  diniy  huquq  mazhablarining 

asoschilari, shialarda yuqori martabali ruhoniylar va diniy huquqshunoslar mujtahidlar uch darajaga – oliy, 

o'rta, quyi darajalarga bo'linganlar. 

Ijmo' – (arab.-  birdamliq yakdillik bilan qabul qilingan qaror, diniy jamoaning yagona fikri). Qur'on, 

hadislarda  aniq  ko'rsatma  berilmagan  huquqiy  masalalarni  hal  etishda  faqih  va  mujtahidlarning  to'planib, 

yagona fikrga kelgan holda hukm chiqarishi (fatvo berishi).  Ijmo' 3-manbai sifatida muayyan masalalarni 

hal qilishda oyat ojizlik qila boshlasa, biror hadis sharxlangan. Shu asosda turli-tuman qo'shimcha, og'zaki 

talqinlar paydo bo'lgan. Buni mashhur ulamolar to'planib, yakdillik chiqargan hukmi deb tushunish kerak. 

Bu  guruh  ulamolarning  hukmiga  asoslanib  chiqarilgan  fatvolar  ilohiy  deb    ham  hisoblanadigan  bo'lgan. 

Ijmo'ning  talqiniga  quyidagi  hadis  ham  misol  bo'la  oladi:  «Qaysi  bir    xaqda  qirq  kishi  va  undan  ziyod 

odamlar biror ishga guvohlik bersalar, tangri ularning guvohliklarini qabul etadi».