Dinshunoslik ma'ruza doc

Shariat joriy etgan tartib va qoidalar.1. Farz (arab.-majburiyat) diniy-huquqiy kategoriya bo'lib, 

bevosita  Qur'onda  qayd  etilgan,  har  bir  musulmon  qanday  bo'lmasin  bajarishi  majbur  shart  bo'lgan  qat'iy 

talab, tartib-qoidalardir. 

2.Mandub  (arab.-  tavsiya  etilgan)  –  diniy-huquqiy  kategoriya  sifatida  bajarsa  lozim  va  savob  deb 

tavsiya  etiladigan,  lekin  majbur  va  gunoh  bo'lmagan  harakatlar  (masalan,  qurbonliq  mavlud,  majburiy 

bo'lmagan namozlarni o'qish va e'tiqof, xayr-ehson va hokazolar).  Bular  diniy nuqtai nazaridan  yaxshi va 

maqtovga sazovor, oxiratda taqdirlanadi, ammo ijro etmagan taqdirda mas'uliyat talab etilmaydi. 

3.Muboh. (arab. – umumiy, hech kimga taaluqli bo'lmagan)- shariat kategoriyasi bo'lib, tor ma'noda 

ijozat  beriladigan  barcha  hatti-harakatlar.  Ijrosi  rag'batga  yoki  mukofotga  sazovor  bo'lmasa  ham,  gunoh 

hisoblanmaydigan, u dunyoda taqdirlanmaydigan, inson  hayoti va turmush tarzi bilan bog'liq bo'lgan oddiy 

xatti-harakatlar  (ovqatlanish,  uxlash,  o'yin-kulgu,  uylanish,  dam  olish  va  h.k.).  bu  kategoriya  joiz 

kategoriyasi kabi majburiy deb ham hisoblanmagan, ularni bajarish ham taqiqlanmagan. 

 

4.Makruh  (arab.  –  rad  etilgan,  qoralangan,  nomaqbul)  -  qat'iyan  taqiqlanmagan,  ammo  nomaqbul 

hisoblangan  va  rad  etilgan  xatti-harakatlarni  ifodalovchi  shariat  kategoriyasidir.  Diniy  e'tiqod  nuqtai 

nazaridan  nokeraq  nomaqbul,  ammo  qat'iyan  rad  etilmagan.  Bu  taqiqlarni  buzganlik  uchun  jinoyat  yoki 

gunoh  hisobida  jazolanmaydi,  imonni  saqlash  uchun  jinoyat,  makruh  ishlarni  qilmaslik  lozim,  ammo  bu 

dunyoda ham, u dunyoda ham  jazoga tortilmaydi. 

 

5.Mazhura  –  yoki  harom  (arab.-  man  etilgan,  saqlanadigan  narsa)  musulmonlar  uchun  qat'iy 

taqiqlangan  xatti-harakat,  muomala,  qiliq,  fikr,  xayol,  e'tiqod,  narsalar,  yeyish  man  etilgan  oziq-ovqat  va 

boshqalar. 

 

Musulmonlar  xulq-atvori,  muomala  va  yurish-turishini  chegaraga  oluvchi  shariatning  5 

kategoriyasida diniy-huquqiy mazmun mujassamlashgan. Uning amri, ahloqiy-marosimiy taqiqlari jinoiy va 

fuqarolik  huquqi  qonunlar  bilan  aynan  ma'nolarda  ishlatilgan,  ya'ni  diniy  gunoh  jinoiy  va    huquqiy 

gunohlardan farq qilmaydi. 

PDF created with pdfFactory trial version 

www.pdffactory.com

---

 

Islom ta'limotida nimaiki halol deb hukm qilingan bo'lsa, bu narsa inson uchun foydali ekanligi, agar 

xarom  deyilgan  bo'lsa  zararli  ekanligi  musulmon  xalqlarining  tarixiy  tajribasi,  turmush  tarzida  muhim 

ahamiyatga ega bo'ldi.