Davlatiy moliya

3. Pensiya fondlari 

Pensiyani rejalashtirish dastur (pensiya reja)larida ishtirok etish fuqaroning 

shaxsiy jamg‘armasi va mamlakatda ijtimoiy ta’minot dasturida ko‘zda tutilgan 

pensiya  imtiyozlari  bilan  bir  qatorda  pensiyaga  chiqqan  odamga  pensiyaga 

chiqishdan oldingi daromadlarni o‘rnini bosadigan yangi daromad manbai bo‘lib 

xizmat qiladi. Pensiyani rejalashtirish dasturlari ish beruvchi, kasaba uyushmasi 

yoki xodimning o‘zi tomonidan moliyalashtiriladi. 

Pensiya  dasturlari  ikki  turga  bo‘linadi:  belgilangan  badallarga  asoslangan 

pensiya  dasturi,  yoki  jamg‘arma  pensiya  dasturi  va  belgilangan  imtiyozlarga 

asoslangan pensiya  dasturlari,  yoki rag‘batlantirish pensiya  dasturi. Jamg‘arma 

pensiya dasturi bo‘yicha xodim hisob raqamiga ega bo‘lib, shu hisob raqamiga 

---

197 

xodimning ish beruvchisi va, odatda, xodimning o‘zi muntazam ravishda badal 

to‘lab boradilar. Pensiyaga chiqqandan keyin xodim o‘z pensiya jamg‘armasida 

to‘plagan mablag‘iga teng summaga ega bo‘ladi. 

Rag‘batlantirish  pensiya  dasturi  xodimning  pensiya  imtiyozlari  muayyan 

formula asosida hamda ishlagan yillari sonini, shuningdek, ko‘p hollarda uning 

ish haqi yoki maoshini inobatga olgan holda belgilanadi. Eng odatiy formulaga 

ko‘ra xodim ishlagan har bir yil uchun u pensiyaga chiqqan davridagi o‘rtacha ish 

haqidan 1% hisoblanishi ko‘zda tutilgan.  

Belgilangan  imtiyozlar  asosida  pensiya  dasturini  moliyalashtiradigan 

tashkilot, yoki tashkilot yollagan sug‘urta korxonasi o‘zini sug‘urta qilgan kishiga 

bo‘lajak to‘lovlarni kafolatlaydi va shu tariqa investitsion riskni butunlay istisno 

qiladi.  Ba’zi  mamlakatlarda,  masalan  Germaniya,  Yaponiya  va  AQShda 

homiylarning qarilik nafaqasi to‘lanishi borasidagi kafolatlari ma’lum darajada 

davlat va yarim davlat tashkilotlari tomonidan qo‘llab-quvvatlanadi.