Д. Т. Абдукаримов

Мухокама учун саволлар: 
1.
 
Уруғликлардан намуна олиш тартиби қандай? 

---

249 
2.
 
Уруғликларнинг экиш сифатлари (экишга яроқлийлик сифатлари) 
деганда нимани тушунасиз? 
 
2.2.4. Амалий-лаборатория машғулоти. Соя ва нўхат экинлари уруғлик 
майдонларида апробация ўтказиш тартиби 
 
Машғулот мақсади: 
Талабаларни соя ва нўхат экинларининг уруғлик 
майдонларида апробация қилиш тартиби ва апробация боғламларини анализ 
қилиш ҳамда хужжатлаштириш бўйича билимларини мустахкамлаш.
Топшириқ. 1.
Соя ва нўхат экинларини апробацияқилиш тартибини 
ўрганиш. 
2. Апробация боғламларини анализ қилиш тартибини ўрганиш. 
3.Апробация ҳужжатлари билан таништириш. 
Барча уруғлик экинларининг навдорлик сифатини аниқлаш учун 
апробация ўтказилади. Уруғлик тўғрисида қуйидагига айтилган: “Апробация 
қилиш-ўсимликларнинг генетик (нав) жиҳатидан қанчалик тоза эканлиги, 
касалликларга, зараркунандаларга чидамлилиги ва экишга мўлжалланган 
уруғликнинг умумий ҳолатини аниқлаш мақсадида ўтказиладиган тадқиқот”. 
Апробация ўтказилиб, барча уруғлик экинларнинг навдорлик сифати 
аниқланади. 
Навдорлик экинлар апробацияси махсус қўлланма асосида ўтказилади. 
Дала апробацияси қуйидаги ишлардан иборат: 
-апробация ўтказишга тайѐргарлик; 
-намуна олиш; 
-намунани текшириш; 
-таҳлил қилиш; 
-ўтказилган апробация ҳақида хужжат тузиш ва уни топшириш. 
Апробация қуйидаги экин майдонларида ўтказилади: 
-фермер ва ширкат хўжаликларининг, илмий-тадқиқот муасасаларининг, 
қишлоқ хўжалик ўқув юртлари ўқув тажриба хўжаликларининг, элита 
уруғчилик хўжаликларининг уруғ олиш учун экилган барча далаларида; 
-ҳар йили белгиланадиган камѐб (дифицит) ва истиқболли навлар экилган 
далаларида; 
-селекция ва тажриба муасасалари ҳамда элита уруғчилик ва уруғчилик 
хўжаликларида кўпайтириш мақсадида экилган ўзидан чанглатилган линиялар 
ва оддий дурагайларнинг барча майдонларида; 
-навдор уруғлар экилган умумий майдонларнинг навдор уруғлар 
етиштириш давлат режасини бажариш учун зарур бўлган қисмида. 
Асосий донли экинларда даланинг энг узун диганали бўйлаб, бир-
биридан тахминан бир хил узоқликдаги 150 тадан кам бўлмаган нуқтадан тўғри 
келган ўсимликлар олинади. Битта апробация боғламида камида 1500 та нормал 
ривожланган поя бўлиши керак. Ҳар 450 гектардан, тариқдан 350 гектардан 
битта апробация боғлами тайѐрланади. 
Илмий тадқиқот муасасаларида, ўқув-тажриба, элита уруғчилик ва 
уруғчилик хўжаликларида уруғлик экинларнинг ҳар бир даласидан иккала 

---

250 
диаганали бўйлаб иккита намуна боғлами олинади. Алоҳида таҳлил қилинади 
ва олинган маълумотлар апробация далолатномасига ѐзилади.
Апробация боғламларини маҳсус ажратилган жойда икки кун ичида 
тўлиқ текширишдан (таҳлил қилишдан) ўтказиш лозим. Апробация 
боғламларидаги ўсимлик поялари қуйидаги гуруҳга бўлинади. 
-апробация қилинаѐтган экин навининг яхши ривожланган поялари; 
-шу экиннинг бошқа навлари, хиллари ва турларининг поялари; 
-асосий экиннинг касалланган ва зарарланган поялари; 
-ажратиши қийин бўлган маданий ўсимликларнинг поялари; 
-ажратиши қийин бўлган бегона ўтларнинг поялари; 
-таъқиқланган (карантин) ўсимликларнинг поялари; 
-энг хавфли бегона ўтларнинг поялари; 
-асосий экиннинг яхши ривожланмаган поялари. 
Апробация боғламидаги пояларни тегишли гуруҳларга ажратиб уларни 
санаб, ҳар бир гуруҳ ўсимлик пояларининг миқдори процент ҳисобида 
аниқланади.
Нав тозалиги процент ҳисобида асосий нав ўсимлик сони апробация 
қилиб таҳлил қилинган ҳамма ўсимликлар сонига нисбатан аниқланади.