Ko'ngilochar kaleydoskop
K o 'n g ilo c h a r o ‘yin lar qad im za m o n la rd a n buyon m av
ju d . Shuning uchun ham bugungi kundagi en g zam o n aviy
va m ash h ur o ‘y in la r o ‘z ta rix ig a e g a . Ayrim o 'y in la r aslida
v a q tic h o g (lik uchun e m a s , balki ilm iy izlan ish lar n a tija sid a
yu zaga kelg an . U larnin g ix tiro ch ilari esa m u tla q o boshqa
jid d iy k a s h fiy o tla r bilan dong ta ra tis h g a n .
Jangovar o'yinlar
Shaxmat taxtasidagi jang san’ati Hindistonda paydo bo'lgan. Bu
o'yinning qadimiy shakli ming yildan ziyoq vaqt ilgari yuzaga kel
gan va chaturanga deb atalgan. Ilk shaxmat o'ynida hozirgidek ikki
л и
An'anaviy shaxm at donalari qadim gi jangchilar
va jangovar hayvonlar tim solidir
: Kom pyuterning paydo b o ‘lishi bilan shaxm atchi-
,
: la r ajoyib raqibga ega bo'lishdi. Maxsus dasturlar
:
mashinaga shaxm atni qanday o'ynash kerakligini
: «o‘rgatadi». Hozirda kom yuterdagi «o‘yinchilar» nafaqat
: oddiy o ‘yinchilar, balki chem pionlar ustidan g'alaba qozo-
: nishmoqda.
kishi emas, balki to 'rt kishi ishtirok
etgan. Kimda kim raqibning barcha
shaxmat donalarini yo'q qilsa, o'sha
o'yinchi g'olib deb topilgan.
Sekin-asta shaxm at boshqa dav-
latlarga ham kirib bordi. Avvallari
shunchaki ko'ngilochar o'yin sifatida
o'ynalgan bo'lsa, endilikda jiddiy mu-
sobaqalar ham olib borilm oqda. Bu
gungi kunga kelib faqatgina bu o'yin
qirol qarorgohlarida emas, balki butun
ommaga kirib keldi.
Shaxmat donalari oq-qora katak-
dagi ma’lum o'rinlarda joylashgan.
Bunday taxtalarda yana boshqa bir
o'yin - shashkani ham o'ynash m um
kin. Fir’avnlar davrida ham shashka
o'yinlari o'ynalgan. Qadimgi misrliklar
shashkani aql-zakovat xudosi Tot o'ylab topgan deb hisoblashardi.
Yunonlar esa yozma manbalarda Germes o'ylab topgan deyishgan.
O 'rta asr Yevropasida shashkani o'ynay olish ritsarlarning eng aso-
siy fazilatlaridan biri deb bilishgan.
B o u lin g o'yini tarixi ham jang san’ati bilan bog'liq. «Keglya»
so'zining o'zi qadimgi nemislarning quroli nomini bildiradi. O'yinning
mohiyati hamraqibning barcha to'siqlarini yo'qotishdan iborat.
Bunda turli hiylalar ishlatishining hojati yo'q. Shunchaki shar bilan
to'siqlarni urib yiqitish kerak. Biz bilgan mazkur o'yinning qoidala-
ri XV asrda Germaniyada tashkil topgan. Zamonaviy bouling esa
Gollandiyada yuzaga kelgan. Gollandiyaliklar Amerikaga bu o'yinni
olib kelganlaridan so'ng, o'yin «boul», ya’ni «sharlarni yumalat-
moq» nomini olgan.
Keglini kattalar ham, yoshlar
ham birdek sevib o'ynaydilar