Conference proceedings

Ключевые слова (Key Words):
süni intellekt, böyükhəcmli məlumat, əksetmə sistemləri, tamamlanmış reallıq, 
toqquşmanın qarşısıalınması
 Giriş
.
Aviasiya sahəsində Big Data (böyük həcmli məlumat) texnologiyası son illərdə istifadə olunmaqdadır. Sensorlar, 
radarlar, kameralar, hava stansiyaları, hava limanları və s. kimi həcmi daim artan məlumat mənbələri saniyədə yüksək 
dinamik məlumatların terabaytlarını formalaşdırır. Gələcək aviasiya konseptləri müasir məlumatların saxlanması, 
məlumatların emalı və məlumatların analizi texnologiyaları tələb edir. Verilən məlumatlardan mənalı biliklərin 
çıxarılması böyük bir problemdir. Trendlər, kəsişməli əlaqələr və s. müəyyən edilməlidir. Real vaxt rejimində kritik 
vəzifələr texnoloji tələbləri əlavə olaraq artırır və yenilikçi həllərə ehtiyac duyur. Big Data (böyük həcmli məlumat) 

---

texnologiyasının aviasiya kontekstində tətbiqi təhlükəsizlik aspektlərini, yanacaq sərfiyyatını, texniki xidmət proseslərini, 
uçuşların planlaşdırılmasını və s. amilləri optimallaşdırır. 
Hava gəmisinin uçuş ekipajı kabinada quraşdırılmış indikasiya və siqnalizasiyanın vizual vasitələrinin köməyi 
ilə uçuşun və bort sistemlərinin nəzarətini həyata keçirir. Bunlar ilk növbədə elektron ekran indikatorları, o cümlədən 
qabaq şüşədə indikatorlar , həmçinin ayrı-ayrı cihazlar və işıq siqnalizatorlarıdır. Beləliklə, emal olunan məlumatın həcmi 
kifayət qədər böyükdür. Məsələn, Pratt & Whitney Turbo Fan (GTF) mühərrikinin fanında saniyədə 10 giqabaytdan çox 
məlumat real vaxt rejimində emala məruz qalır və digər Big Data (böyük həcmli məlumat) mənbələri ilə qiymətləndirilən 
təxminən 5.000 sensor var[1-3].