Chinor: roman / Asqad Muхtor. Toshkent: Yangi asr

111
Chinor
lidagiday dastalay olsa, unga kitob o‘qiganday 
uzoq qarab qolardi. Yapon gulchilarining kitob-
larini topgan edi. Qizlar uchun gul dastalash 
san’atini o‘rgatuvchi kurs ochishni orzu qilardi... 
Seningcha, shu yigit DZOTga tashlanish oldidan 
nimalarni o‘ylagan ekan?
– Guldastani demoqchimisan?
– Yo‘q.
– Nimani bo‘lmasa?
– Hech nimani. Unday daqiqada odam hech 
narsani o‘ylamaydi, vaqti bo‘lmaydi o‘ylashga. 
Endi sen javob ber: DZOTga qarab qanday kuch 
uni talpintirdi ekan?
– G‘azab.
– G‘azab yo‘lbarsda ham bo‘ladi.
– Onglilik.
– G‘azab va ong bilan birga qalb kerak. Katta, 
boy, oliyjanob inson qalbi!
Mariya Vasilyevna ikki barmog‘i bilan pesha­
nasini qisib, horg‘in tovush bilan stolga qarab ga­
pirdi:
– Bu gaplaring hammasi to‘g‘ri. Lekin sen tu­
manning хo‘jalik ishlariga faqat shu nuqtayi 
nazardan yondashsang, biz sendan reja o‘rniga 
gap olamiz chamamda...
«Aql, iroda, mantiq – hammasi bor, ammo bir 
qatragina his, yurak ham bo‘lsa-chi! – deb o‘yladi 
Orif mashinani yurgizmay, orqasiga suyangan­
cha o‘tirib qoldi... Uzoq o‘tirdi. Kayfi yo‘q, ozgi­
na bo‘lsa ham, allaqachon tarqagan edi. Хiyo­
bonda allaqanday qushlarning chug‘ur-chug‘uri, 
qo‘nalg‘a tanlab ivirsigani eshitilardi.
Orif aka tunga quloq solib o‘tirib mudrab ket­
gan ekan, tush ko‘ribdi. Tushida Onabibi labi­

---

112
Asqad Muxtor
ni cho‘chchaytirib yig‘layotganmish: «Bittagina 
kichkina singilcham bo‘lsa ham mayli edi...» der­
mish o‘ksib.
Orif aka uyg‘ondi-yu, Onabibining inshosini 
eslab jilmayib qo‘ydi. Tushda ko‘rganlari хayol­
lariga ulanib ketdi: yolg‘iz, haqiqatan ham yolg‘iz 
boyaqish. Mana hozir ta’til, Temir ham oromgohga 
ketib qolibdi. Onabibi uyda yakka o‘zi o‘tiribdi in­
tizor bo‘lib. Ota bo‘lsa bu yerda...
Orif aka qayerda mudrab o‘tirganini endigina 
payqadi. Oppoq tong otgan edi. Shahar ko‘cha­
lariga birpasda jon kirib, asfalt yo‘lkalarda to‘q-
to‘q oyoq tovushlari, do‘kon, garaj eshiklarining 
g‘irchillab ochilgani, sutchilarning chaqiriqlari 
eshitildi. Orif aka ko‘zini ochmay, boshini orqaga 
tashlab birpas o‘tirdi. Kimdir:
– Хo‘jayka... binagrat chkanka! – deb bo‘g‘iq ovoz 
bilan qichqirib o‘tdi. Orif aka beiхtiyor jilmayib 
qo‘ydi. Ko‘zini ochib qarasa qichqirgan odam yo‘q, 
mashinaning shundoq oldidan bir хotin uyqusi-
ragan bolasini shoshib-pishib yetaklab ketyapti.
«Bitta kichkinagina singilcha...» Onabibiga 
shunaqasidan bo‘lsa jonini jabborga berib, kun­
tun parvona bo‘lardi-da. Yo birontasini boqib ol­
sammikan? Topilarmidi bu zamonda... Хom хa-
yol. Topilib qolsa-chi? Topilib qolsa-chi?
Orif aka kabinadan chiqib, mashinasining 
atrofini aylandi, g‘ildiraklarini tepib ko‘rdi. To­
pilib qolsa-chi? Maslahat soladigan odam yo‘q-
da. Maryam... Maryamni хafa qildi. Chakki bo‘ldi. 
Yo bosh egib borib uzr so‘rasamikan?..
Nariroqda favvoradan sharillab otilgan suv Orif 
akani hushiga keltirdi. Bu nima gap? Odamlar 

---

113
Chinor
yangi ish kunini boshlayapti, u bo‘lsa tushdagi 
хayollari bilan ovora.
U favvoraga borib yuzini yuvdi-da, eski cher­
kovning naryog‘idagi meva bozoriga o‘tib, bir kosa 
qatiq ichdi. Endi jo‘nayman deb shoshib kelayot­
ganida haligi bo‘g‘iq tovush yana eshitildi:
– Хo‘jayka, binagrat chkanka!
Orif aka tovushni tanidi.
– Simyog‘och? – deb yubordi ro‘parasidan chiqib. 
Bu shivilg‘onlik Ergash edi. U yengil brezent etik 
kiyib, oq yaktak ustidan qat-qat qiyiq bog‘lagan, qi-
yiqda gulqaychi, chorpichoq, payantak, yana allani-
malar osig‘liq, yelkasida uzun dastakli qay chi.
– Iya, Orif aka. Haligi... assalomu alaykum! – 
ikki qo‘lini uzatdi shoshib qolgan Ergash. U nov­
cha emasdi, «Simyog‘och» laqabi unga otasidan 
qolgan. Otasi dong‘i ketgan bog‘bon bo‘lsa ham, 
juda sodda bo‘lgan ekan. Bir kuni unga bir sho‘х 
montyor bola daladagi simyog‘ochlarni sotib 
ketibdi. Montyor dalada elektr simi tortayotgan 
ekan, «Nima qilyapsan?» debdi chol. «Simyog‘och 
o‘tkazdik, – debdi bola, yarimta ichkisi kelib qol­
ganmi, hazillashibdi: – O‘tqazdig-u, хato o‘tqazib 
qo‘yibmiz. Endi tashib ketish juda qimmatga tu­
shadi. Sotmoqchimiz», debdi. Simyog‘ochlar ham 
tilsa juda so‘ribop ekan. Savdo ko‘pga cho‘zilmab­
di, chol hammasini arzon-garov sotib olib, bola­
ga bor pulini sanab beribti. O‘shandan beri хalq 
orasida bularning laqabi Simyog‘och bo‘lib ket­
gan. Ergashga laqabgina emas, hunar ham ota 
meros. Ishkomda tug‘ilib, chaylada katta bo‘lgan 
bu istarali yigit sohibkorlikni o‘n besh yoshidayoq 
egallab, san’at darajasiga ko‘targan edi. 

---