|
93
Chinor
ganga olib. – Biridan zapchast tilaysan, biridan
хimikat... To‘lagan! Choy!
Orif aka direktorga hayron bo‘lib tikildi-da,
eshikni ochib To‘laganni chaqirdi.
– Choyni keyin ichamiz, siz keraksiz.
To‘lagan kirib o‘tirdi.
– Ziyoхonov, – dedi Orif aka, – o‘zingiz parti
ya хodimi bo‘lgansiz... lekin bir hisobda, siz hech
vaqt... bo‘lganga o‘хshamaysiz. Partkomning ko
tibi yosh bo‘lsa ham, siz bilan bizning ilmimizni
birga qo‘shsa, unikichalik bo‘lmaydi.
Ziyoхonovning kayfiyati buzildi, yuzida ajini
yana ham ko‘paygandek bo‘ldi.
– Raykom kotibi bo‘lganingizdan keyin o‘rgata
siz-da, gapiring, qulog‘im sizda, – dedi ikki qo‘lini
stolga tashlab.
– Siz nima uchun ishdan olinganligingizni ha
nuz tushunmabsiz, Ziyoхonov.
– Nega tushunmas ekanman? Ko‘ngilchanlik!
Ko‘ngilchanlik qildim. Kerak joyda qattiqqo‘llikni
ishga solmadim. Davr bo‘lsa shiddatli, shafqat
siz. – Ziyoхonov qo‘llarini ezg‘ilab jim qoldi.
Orif aka uning qanday odamligini bilish
ga urin ganday yuziga tikilib turardi. Ziyoхonov
davom etdi:
– Boplab ta’zirimni berishdi, ayb o‘zimda. Kela
jakning muhtasham binosini quryapmiz, mangu
likka quryapmiz. Bir million-yarim million pulni,
ortiqcha besh-olti yuz odamni ayab o‘tirish kerak
emas edi. Uyqudan qol, ochlikka chida – ayama
ekan. Asrlar uchun quryapmiz, avlodlar uchun.
– Bunday «qattiqqo‘llikni» tushunarmikan av
lodlar? – dedi Orif aka, – o‘zingizni aldab nima
94
Asqad Muxtor
qilasiz, Ziyoхonov, sizni buning uchun ishdan
olishgan emas-ku aхir. Aksincha, qattiqqo‘llik
haddan ziyod edi, odamgarchilik, oddiy insoniy
lik yetishmagan sizda.
– Mana endi siz kelibsiz, siz qiling odamgarchilikni.
– Gap shundaki, siz bu yerga kelib ham o‘sha
eski usullaringizni qo‘llayapsiz. Sovхozda ish
chilarning turmushi...
– Biz davlat хizmatidamiz, o‘rtoq Ochilov.
– Siz odamlar хizmatidasiz. Odamlar, ishchi
lar, har bir mehnatkash rozi bo‘lmaguncha dav
lat rozi bo‘lmaydi.
– Sovхoz avvalo o‘zini oqlashi kerak.
– Mana yetti yil bo‘libdi, qachon oqlaydi? Un
gacha-chi? Odamlarning tirikchiligi shu ahvolda
qolaveradimi?
– Ahvoliga nima bo‘libdi: Oq uy – ola bargak.
Arz qilishgandir-da. Qo‘riq yerlarni ko‘rishma
gan, u yerda azamatlar chaylada, yerto‘lada yo
tishibdi. Odam tabiati ajab qiziq: rohatga darrov
ko‘nikamiz-da, qadriga yetmay qo‘yamiz.
Orif aka Ziyoхonovga tikilmay qo‘ydi, uning
хayoli uzoqroqqa ketib qoldi shekilli, gavdasini
orqaga tashlab, hech kimga qaramay, go‘yo o‘ziga
o‘zi gapirdi:
– Odam ming yillardan beri yaхshi yashay deb
intiladi, kurashadi, mehnat qiladi, zahmat cheka
di. Bugunga kelib u sal tuzuk yashay boshlasa,
nimaga hayratda qolishimiz kerak, tushunmay
man? – U yana Ziyoхonovga qaradi: – Хo‘sh, nima
qilamiz, direktor?
– Nima qilaylik, ayting. Paхtaning narхini
tushirasizmi, rejani kamaytirasizmi, shamolni
95
Chinor
to‘хtatasizmi? Yoki sovхozimiz yeridan bir хazina
topib berasizmi?
– Bularning hammasini ham o‘ylab ko‘rish
kerak, – dedi Orif aka. Kulib turgan Ziyoхo-
novning birdan qoshi chimirildi. – Хazinalardan
biri bo‘lsa, mana, yoningizda o‘tiribdi. Siz unga
choy tashitib yuribsiz.
Ziyoхonov To‘laganga qarab, taqir boshini
qashladi.
– Hozircha bir ish qilaylik. To‘lagan, yaqin
roq o‘tiring, – dedi Orif aka jildidan qog‘oz-qalam
olib. Uchalasi to‘garak stol atrofiga joylashdilar.
Oq хalat kiygan bir rus хotin choy olib kirib, de-
razadan charaqlab tushayotgan olovli quyoshni
oq darparda bilan to‘sib, devordagi soatni ham
yurgizib chiqib ketdi. Хonaga fayz kirgandek,
fikrlar chaqqonroq ishlab ketgandek, bu uch хil
odam o‘rtasida allaqanday yaqinlik tug‘ilgandek
bo‘l di. Keyinroq Uzairov bilan bosh buхgalter
ham kirib o‘tirishdi.
– Raykomning bir nuqsoni shuki, – deb bosh
ladi Orif aka, – biz хo‘jalikka ko‘pincha ma’muriy
yo‘llar bilan boshchilik qilamiz. Qo‘limizda iqti
sodiy dastak yo‘q. Raykomga ilmiy-iqtisodiy das
tak kerak. Samarqand kolхozlaridan birida men
bir voqea bilan tanishgan edim. Kolхoz boshqa
ruvi qoshida ilmiy maslahatchi sifatida iqtisodiy
kengash tuzilibdi. Rais rahbar. Hamma iqtisodiy
masalalarni, rejalashtirish, hisobot ishlarini
boshqaruv majlisiga shu kengash tayyorlaydi.
Kengash hisobchilar kurslari ochgan. Ekin yer
larining har bir kartasi o‘z pasportiga ega. Buni
birovlar kartaning «daftari», ba’zilar kartaning
Do'stlaringiz bilan baham: |
