Buxoro davlat universiteti qosimov f. M. Qosimova m. M

7. Tub va murakkab sonlar. Ikki yoki bir necha sonlarning EKUB va EKUK larini topish.

7-topshiriq: 631 soni tub son, 637 soni murakkab son ekanligini isbotlang.

Ushbu topshiriqni bajarishda “Murakkab a sonining eng kichik tub bo’luvchisi dan oshmaydi” degan tasdiqdan foydalanamiz. Ushbu tasdiqga asosan, 631 ning tub son ekanligini ko’rsatish uchun ushbu sonni gacha bo’lgan tub sonlarga bo’lib tekshiramiz. gacha barcha tub sonlarni yozib chiqamiz:
2,3,5,7,11,13,17,19,23 (1)
631 soni (1) qatordagi sonlardan birortasiga bo’linadimi yo’qmi, shuni tekshiramiz. 2, 3 va 5 ga bo’linish alomatlariga asosan 631 soni bu sonlarga bo’linmasligini ko’ramiz. 631 ni qolgan tub sonlarga ham bo’linmasligini bo’lish yo’li bilan tekshiramiz.
Shunday qilib, 631 soni (1) qatordagi birorta tub songa bo’linmaydi, demak, 631- tub son.
b) 637 ni murakkab son ekanligini isbotlash uchun yuqoridagi algoritmdan foydalanamiz.
637 soni (1) qatordagi 2,3,5 ga bo’linmaydi (bo’linish belgilarini qo’llab tekshiramiz), ammo 7ga bo’linadi. Shu sababli 637 soni murakkab son bo’ladi.
8. Butun sonlar va ular ustida amallar.

Amal komponentlari va natijasi orasidagi bog’lanishga doir topshiriqlarni bajarishda quyidagi qoidalardan foydalanish maqsadga muvofiqdir.

1) a+x=b yoki x+a=b x=b–a
Noma’lum qo’shiluvchini topish uchun yig’indidan ma’lum qo’shiluvchi ayriladi.
2) x–a=b x=b+a
Noma’lum kamayuvchini topish uchun ayirmaga ayriluvchi qo’shiladi.
3) a–x=b x=a–b
Noma’lum ayriluvchini topish uchun kamayuvchidan ayirma ayriladi.
4) a∙x=b yoki x∙a=b x=b : a
Noma’um ko’paytuvchini topish uchun ko’paytma ma’lum ko’paytuvchiga bo’linadi.
5) x:a=b x=b∙a
Noma’lum bo’linuvchini topish uchun bo’luvchi bo’linmaga kopaytiriladi.
6) a:x=b x=a:b
Noma’lum bo’luvchini topish uchun bo’linuvchi bo’linmaga bo’linadi.
8-topshiriq: Amal komponentlari va natijasi orasidagi bog’lanishlardan foydalanib quyidagi tenglamani yeching.
{2400:[(64-5x):6+46]-32}∙14=224
1) Ko’paytuvchi ko’paytmani ko’payuvchiga bo’linmasiga teng.
2400:[(64-5x):6+46]-32=224:14
2400:[(64-5x):6+46]-32=16
2) Kamayuvchi ayriluvchi bilan ayirmaning yig’indisiga teng.
2400:[(64-5x):6+46]=16+32
2400:[(64-5x):6+46]=48
3) Bo’luvchi bo’linuvchini bo’linmaga bo’linganiga teng.
(64-5x):6+46=2400:48
(64-5x):6+46=50
4) Qo’shiluvchi yig’indidan ikkinchi qo’shiluvchini ayrilganiga teng.
(64-5x):6=50-46
(64-5x):6=4
5) Bo’linuvchi bo’luvchi bilan bo’linmaning ko’paytmasiga teng.
64-5x=4∙6
64-5x=24
6) Ayriluvchi kamayuvchidan ayirmaning ayrilganiga teng.
5x=64-24
5x=40
7) Ko’paytuvchi ko’paytmani ko’payuvchiga bo’linganiga teng.
x=40:5
x=8