Buxoro davlat universiteti ijtimoiy-iqtisodiy fakulteti

 

 

                                                 

1

 Qarang: I. Karimov. O’zbekiston XX1 asr bo’sag’asida: xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot 

kafolatlari. Toshkent. 1997 yil, 20-21 betlar 

---

23 

 

1.2. O’zbekistonda ko’ppartiyaviylik tizimini yaratish uchun zaruriy 

huquqiy asoslarining yaratilishi

. 

Bugungi  qunda  demokratik  huquqiy  davlatni  siyosiy  partiyalarsiz  tasavvur 

etib  bo‘lmaydi.  Demokratik    jamiyatda  siyosiy  partiyalar  jamiyat  siyosiy 

tizimining  muhim  tarkibiy  qismi  bo‘lib,  ular  bevosita  davlat  faoliyatining 

ustuvorligi yo‘nalishlarini belgilashda ishtirok etadi. O‘zbekiston  Respublikasida 

siyosiy partiyalar faolitining tashkiliy-huquqiy asoslarini 1992 yil 8 dekabrda qabul 

qilingan  O‘zbekiston  Respublikasi  Konstitutsiyasi  asosida  bo‘lsada,  lekin  unga 

qadar  qabul  qilingan    “Jamoat  birlashmalari  to‘g‘risida”gi  qonuni  bu  boradagi 

qonunlarning  dastlabkisi  hisoblanadi.  1991  yil  15  fevralda  qabul  qilingan  ushbu 

qonunning  1-moddasida  “o‘z  huquqlari,  erkinliklarini  hamda  siyosat,  iqtisodiyot, 

ijtimoiy  rivojlanish,  fan,  madaniyat,  ekologiya  va  hayotning  boshqa  sohalaridagi 

qonuniylikni birgalikda ro‘yobga chiqarish uchun birlashgan fuqarolarning hohish 

irodalarini  erkin  bildirishlari  natijasida  vujudga  kelgan  ixtiyoriy  tuzilma  jamoat 

birlashmasidir. Siyosiy partiyalar, ommaviy harakatlar, kasaba uyushmalari, xotin-

qizlar,  yoshlar  va  bolalar  tashkilotlari,  veteranlar  va  nogironlar  tashkilotlari  ilmiy 

texnikaviy, ma’daniy – ma’rifiy, fizkultura-sport va boshqa ko‘ngilli birlashmalar, 

ijodiy  uyushmalar,  yurtdoshlar  uyushmalari,  assotsiatsiyalar  va  fuqarolarning 

boshqa  birlashmalari  jamoat  birlashmalari  deb  e’tirof  etiladi”

1

  deb  ko‘rsatib 

o‘tilgan.  

Asosiy  qonunimizda  siyosiy  partiyalar  tashkiliy  huquqiy  asosining  ustuvor 

yo‘nalishlari  belgilangan  bo‘lib,  uning  siyosiy  partiyalar  huquqiy  maqomi 

belgilanishi  bilan  bir  qatorda,  fuqarolarning  siyosiy  partiyalarga  uyushishi 

huquqlari ham belgilangan (34-modda). Siyosiy partiyalar muhim konstitutsiyaviy 

institut  sifatida  konstitutsiyamizning  XII  jamoat  birlashmalari  bobi  60-moddasida 

“siyosiy  partiyalar  turli  tabaqa  va  guruhlarning  siyosiy  irodasini  ifodalaydilar  va 

o‘zlarining  demokratik  yo‘l  bilan  saylab  qo‘yilgan  vakillari  orqali  davlat 

hokimiyatini  tuzishda  ishtirok  etadilar.  Siyosiy  partiyalar  O‘zbekistonda  

                                                 

1

  O’zbekiston  Respublikasi  “Jamoat  birlashmalari  to’g’risida”gi  qonuni.  O’zbekiston  Respublikasi  Oliy  Kengashi 

axborotnomasi. 1991-4-son. 76 bet 

---

24 

 

faoliyatining moliyaviy ta’minlash manbalari haqida Oliy Majlisga yoki u vakillik 

qilgan belgilangan holda oshkora tartibda hisobotlar berib turadilar.”

1

 

Shu  bilan  birga  O‘zbekiston  Respublikasi  Konstitutsiyaning  jami  13  ta 

moddasida  partiyalarga  doir  qoidalar  keltirilgan.  Asosiy  qonunimiz  bo‘lgan 

Konstitutsiyada siyosiy partiyalarga doir bu qadar e’tibor respublikamizda siyosiy 

partiyalarni muhim konstitutsiyaviy institut ekanligidan dalolat beradi. 

Siyosiy  partiyalarning  jamiyat  hayotidagi  o‘rni  va  roli  hamda  ular 

faoliyatining  bunday  konstitutsiyaviy-huquqiy  jihatdan    mustahkamlanishi 

zamonaviy    konstitutsiyaviy  qonunchilikda  quyidagi  bir  necha  yondashuvlar 

mavjud ekanligini ko‘rsatadi: