Burjua sport harakati

Komenskiy    pedagogikasida    jismoniy  tarbiya  masalalari. 
Yan  Amos  Komenskiy 
(1592-1670  yillar)  eng  ko`zga  ko`ringan  gumanist  pedagog  edi.  Komenskiy  ―Chex 
qaxramonlari‖  jamoasi  oillasida  tug`ildi  va  o`sdi,  keyin  esa  turli  mamlakatlarda  pedagog 
bo`lib ishladi.  

---

 
29 
 
Komenskiy,  tabiat  har  bir  kishiga  ma’naviy  kamolot  imkoniyatlarini  bergan,  deb 
ta’kidladi, shuning uchun ham  u umumiy ta’limning zarurligi  to`g`risidagi  masalani o`rtaga 
qo`ydi.  U  ishonch  bilan:  ―Faqat  boylar  yoki  aslzodalarning  bolalari  uchungina  emas,  balki 
umuman  hamma  uchun:  aslzodalar  va  aslzoda  bo`lmaganlar,  boylar  va  kambag`allar,  og`il 
bolalar va qizlar uchun  barcha shaharlar, katta qishloqlar va joylarda maktablar barpo qilish 
kerak‖,-deb  yozdi.  Tarbiya  masalalarida  u  demokrat  sifatida,  o`z  davrining  chinakam 
gumanisti  sifatida  maydonga  chiqdi.  Komenskiy  maktablarni  tubdan  isloh  qilish  masalasini 
o`rtaga  qo`yib,  ularni  ―insoniylik  ustaxonalariga‖aylantirish  lozimligini  ta’kidladi.U  formal 
quruq  ta’lim  metodlarini  tanqid  qilibgina  qolmadi,  balki  yangi  pedagogika  asoslarini  ham 
ishlab chiqdi. 
 
Komenskiy  ta’limda  ko`rgazmalilik  masalasiga  katta  e’tibor  berdi;  mashg`ulotlarning 
sinf-dars  formasini  taklif  qildi.  Uning  didaktik  prinsiplari  hozir  ham  ahamiyatini  yo`qotgani 
yo`q.    Komenskiy  boshqa  gumanistlar  singari,  jismoniy  tarbiya  masalalari  bilan  ko`p 
shug`ullandi.  U  inson  sog`lig`ining    mustahkamlanishi  va  jismoniy  kuchining  o`sishi  uning 
ma’naviy  kamoloti  uchun  bevosita  shart-sharoit  yaratadi,  deb  hisobladi.  U  o`yinlar  va 
jismoniy  mashqlarni  bolalarni  axloqiy  jihatdan  tarbiyalashdagi  muhim  vositalardan  biri 
sifatida ham baholadi.  
       Komenskiy o`z sistemasini qadimgi odamlarning obro`yi va tajribasi asosida emas, 
balki bolalarni o`qitish ishida tarbiyaga muvofiqlik va xalq tajribasi asosida ishlab chiqdi. U 
tanlab  olingan  alohida  kishilar  haqida  emas,  balki  xalq  ommasi  haqida  o`yladi  va  xalq 
ommasi  uchun  juda  ko`p  ishlar  qildi.  Komenskiy  fikricha,  tabiat  har  bir  kishiga  ma'naviy 
kamolot  imkoniyatlarini  beigan,  shu  sababdan  umumiy  ta'lim  hamma  uchun  zaruriydir. 
Demak,  barcha  joylarda  maktab  tashkil  qilish  va  ularda  barcha  bolalar,  jumladan, 
kambag'allarning farzandlari ham o'qitilish kerak, degan g'oyani oldinga suradi Komenskiy. 
Tomas  Mor 
(1478-1535).  Yangi  paydo  bo'layotgan  kapitalistik  tuzumga  qarshi  ilk 
sotsial utopistlar vujudga kela boshladi. Ular orasida ingliz Tomas Morning alohida o'rni bor. 
U eski feodal va yangi kapitalistik tuzumlarni butunlay rad etdi. Uning yaxshi davlat tuzilishi 
va  yangi  orol  haqidagi  qiziqarli  «Utopiya»  («orzu»  ma'nosida)  kitobi  e'tiborga  loyiqdir.  Bu 
asarda qat'iy kun tartibi (rejim) belgilanib, unga ko'ra ertalab ishlash uchun-2 soat, tushlik va 
dam  olishga  -  2  soat,  tushdan  so'ng  ishlash  uchun-  3  soat,  kechki  ovqat  va  ko'ngilochar 
o'yinlarga  -  3  soat,  uxlash  uchun  esa  -  8  soat  belgilangan.  Bolalar  tarbiyachilar  rahbarligida 
aqliy ta'lim, mehnat ta'limi, axloqiy va jismoniy tarbiya kurslarini o'tishlari shart bo'lgan. 
Моr utopistlarning harbiy-jismoniy mashqlariga katta e'tibor berib, qurollar bilan suvda 
suzish,  o'q  otish,  bolta  va  boshqa  moslamalarni  jangda  ishlata  bilish,  oilani  himoya  qilish 
hamda qo'shnilarni dushman hujumlaridan saqlash uchun zarurligini uqtiradi. 
Italiyalik