“bozor iqtisodiyoti nazariyasi-rivojlangan mamlakatlar bozor tajribasi”

Nazorat savollar:
1. Bozor iqtisodiyotining asosiy belgilarini sanab bering?
2. Bozor iqtisodiyotining yyetakchi mexanizmlari nimalardan iborat?
3. Bozor infratuzilmasi nima?
4. Bozor iqtisodiyoti muvozanati nima?
5. Mulk shakllarining bozorga ta’siri ko’rsatib bering?
6. Davlat mulkini xususiylashtirish deganda nima tushunasiz?


3-BOB. BOZOR IQTISODIYOTINING MILLIY MODELLARI


REJA:
3.1.Milliy model mohiyati
3.2.Iqtisodiyotning barqarorlashuvi zaruriyati
3.3. Industrlashtirish va bozor iqtisodiyotiga o`tish
Tayanch so’z va iboralar
Xo`jalik, mulk, bozor iqtisodiyoti, stixiyali, davlat mulki, mexanizm,kuchli ijtimoiy siyosat.
3.1.Milliy model mohiyati
Bozor munosabatlariga o`tish va bozor qtisodiyotining shakllanishida mamlakatlar uchun umumiylik mavjud, ya’ni bu jarayonning barcha davlatlar uchun umumiy hisoblangan qonun, qonuniylik, iqtisodiy voqeliklari bo`lib, ular zaruriy kuchga egadir. Biz yuqoridagi mavzularda bularning asosiylarini ko`rib chiqdik. Mulk shakllari turliligi, xo`jalik yuritishning erkinligi, talab va taklifning shakllanishi, raqobat sharoiti, baho erkinligi va bozor baho muvozanati, davlat iqtisodiyoti mavjudligi bilan aralash iqtisodiyot barqarorligi kabilar mamlakatlar sharoitlari, ulardagi mavjud xususiyatlardan qat’iy nazar bozor iqtisodiyoti uchun zarur shartdirki, bularsiz bozorni umuman tasavvur etib bo`lmaydi.
Bozor iqtisodiyotidagi umumiylikning yana bir tomoni – bu mamlakatlarning bozorga o`tishdagi va uni rivojlantirishdagi tajribalaridan foydalanishdir. Chunki hech bir mamlakat alohida holda, boshqalardan ajralgan tarzda bu jarayonni amalga oshira olmaydi. Mavjud tajribalardan foydalanish va imkoniy yordamlarni qabul qilish bozor taraqqiyotini tezlashtiradi va bu boradagi faoliyat samaradorligini oshiradi.
3.1.1.- chizma
Taraqqiyotning “o`zbek modeli”

Shuning uchun ham bu sohada, avvalo bozor iqtisodi asoslarini bilish, uning umumiy xususiyatlarini anglash talab qilinadi. Zero, aniq tushunchaga ega bo`lmasdan, bozor iqtisodiyoti umumiy qonuniyatlarini, jarayonini bilmasdan, mamlakatlarning tajribalarini e’tiborga olmasdan turib bozorga o`tishda katta muvaffqiyatlarga erishib bo`lmaydi.
Bundan tashqari bozor iqtisodiyotiga ta’sir ko`rsatuvchi, hatto uning barcha tomonlarini aniqlaydigan xususiyliklar mavjud. Bu, avvalo hududiy belgilar, tabiiy holat bo`lsa, yana taraqqiyot darajasi, iqtisodiy ahvol, mavjud urf-odat, milliy va diniy hodisa hamda omillar hamdir. Bu tomonlar hech bir mamlakatda boshqalariga o`xshagan bir xil bo`lishi mumkin emas. Bular va shularga o`xshash xususiyat, omillarni hisobga olmasdan va ularga asoslanmasdan bozor iqtisodiyotiga o`tish, yumshoqroq qilib aytganda xayoliy urinishdir. Chunki umumiylik, ya’ni bozor tomon bo`lgan harakat xususiylikdan boshlanadi yoki mavjud alohida har bir mamlakat uchun xos bo`lgan xususiyatlarni e’tiborga olgan holda boshlanadi.
Bozor iqtisodiyotining shakllanishi shu ikki asos bo`yicha: umumiylik, ya’ni umuman bozor iqtisodiga xos qonun hodisalar va xususiylik, ya’ni har bir mamlakatga xos xususiyatlar bo`yicha amalga oshadi. Buning boshqacha yo`li bo`lishi mumkin emas. Shu ikki tomonni e’tiborga olgan holda bir butun harakat dasturi yaratiladi. Natijada bozor munosabatlariga o`tishning yo`li belgilanadi. Shuning uchun ham har bir mamlakatning o`ziga xos bozorga o`tish yo`li mavjud deyiladi.
B