Бир компонентли системаларда кузатиладиган физик-кимёвий жараёнларнинг термодинамикаси

Бир компонентли системаларда кузатиладиган физик-кимёвий жараёнларнинг термодинамикаси

• проф. Акбаров Х.И.

Маърузанинг режаси

• Биринчи тур фазавий ўтишлар. Клапейрон-Клаузиус тенгламасининг турли кўринишлари;
• Суюқланиш, буғланиш, сублиматланиш жараёнлари учун Клапейрон-Клаузиус тенгламалари. Сувнинг ҳолат диаграммаси.
• Иккинчи тур фазавий ўтишлар. Эренфест тенгламалари.
• Моно- ва энантиотроп фазавий ўтишлар: cувнинг юқори босимлардаги, олтингугурт, фосфор ва бензофеноннинг ҳолат диаграммалари.

Тоза модданинг иккита фазаси мувозанатда бўлса, ушбу Т ва р да уларнинг кимёвий потенциаллари бир хил бўлади. Агар ўзгармас р да Т ни ўзгартирилса ёки ўзгармас Т да р ни ўзгартирилса фазалардан бири йўқолади. Лекин, бир вақтнинг ўзида Т ни ҳам р ни ҳам шундай ўзгартирсакки, бунда иккала фазанинг кимёвий потенциаллари бир хил бўлиб қолса, системада аввалгидек иккита фаза сақланиб қолади.

• Тоза модданинг иккита фазаси мувозанатда бўлса, ушбу Т ва р да уларнинг кимёвий потенциаллари бир хил бўлади. Агар ўзгармас р да Т ни ўзгартирилса ёки ўзгармас Т да р ни ўзгартирилса фазалардан бири йўқолади. Лекин, бир вақтнинг ўзида Т ни ҳам р ни ҳам шундай ўзгартирсакки, бунда иккала фазанинг кимёвий потенциаллари бир хил бўлиб қолса, системада аввалгидек иккита фаза сақланиб қолади.

dp/dT боғланиш учун тенгламани Клапейрон келтириб чиқарган. Клаузиус эса, Клапейроннинг тенгламасини буғланиш ва сублиматланиш учун соддалаштириш йўлини кўрсатди, бунда у буғ идеал газ қонунига бўйсунади, деб тахмин қилди ва суюқликнинг моляр ҳажми Vсуюқ буғникидан Vбуғ жуда кичик бўлганлиги сабабли уни хисобга олмаса бўлади, деган фикрдан келиб чиқди.

• dp/dT боғланиш учун тенгламани Клапейрон келтириб чиқарган. Клаузиус эса, Клапейроннинг тенгламасини буғланиш ва сублиматланиш учун соддалаштириш йўлини кўрсатди, бунда у буғ идеал газ қонунига бўйсунади, деб тахмин қилди ва суюқликнинг моляр ҳажми Vсуюқ буғникидан Vбуғ жуда кичик бўлганлиги сабабли уни хисобга олмаса бўлади, деган фикрдан келиб чиқди.