Biologiya 5 new indd

6. Limfa sistemasiga 
limfa tugunlari, limfa tomirlari, limfa su-
yuqligi va taloq kiradi. Ular organizmning immunitetini ta’minlashda 
katta ahamiyatga ega. Limfa sistemasi ochiq bo‘lib, to‘qima va 
organlardan boshlanadi. Limfa organizmdagi ortiqcha suyuqlik va 
zararli mahsulotlarni to‘qimadan olib ketadi. Limfa suyuqligi organ-
lar oralig‘ida joylashgan limfa tugunlaridan o‘tib filtrlanadi. Limfa 
tugunlari bakteriya va viruslarni ushlab qoladi va zararsizlantirib 
beradi. Taloqda limfa sistemasining hujayralari – limfotsitlar hosil 
bo‘ladi (73-rasm, 7).
7.
Endokrin sistema
ichki sekretsiya bezlaridan iborat. Or-
ganizmni gumoral boshqarishda ishtirok etadi. Ichki sekret 
siya 
bezlariga 
gipofiz, epifiz, qalqonsimon, ayrisimon, buyrak usti 
bez lari
kiradi. Ular qonga ishlab chiqaradigan suyuqlik 
gormon
deyiladi. Gormon biologik faol modda bo‘lib, juda oz miqdorda 
ham moddalar almashinuviga ta’sir ko‘rsatadi. Masalan, buyrak 
usti bezidan ajraladigan adrenalin gormoni qo‘rquv vaqtida ko‘p 
ajraladi. Natijada himoya refleksi ishga tushadi. Deylik oldingiz-
dan katta it chiqib qoldi. Yuragingiz to‘xtab qolgandek bo‘ladi, 
keyin birdan orqaga qaramay qochasiz, har qanday to‘siqdan 
ham bir zumda o‘tib ketasiz. Bunday javob reaksiyasi adrenalin 
gormoni hisobiga sodir bo‘ladi.
Barcha organlar sistemasi o‘z funksiyasini to‘liq bajarganda-
gina organizm sog‘lom bo‘ladi. Biror organ yoki organlar sis-
http://eduportal.uz

---

79
temasining ishdan chiqishi qolgan organlarga ham o‘z ta’sirini 
ko‘rsatadi.
• arteriya
• vena
• kapillyar
• endokrin sistema
• gormon
1. Qaysi organlar qon aylanish sistemasini hosil qiladi?
2. Nafas olish sistemasiga qaysi organlar kiradi?
3. Ikki boshli muskulning qisqarishi, uch boshli muskulning 
bo‘shashi natijasida qanday o‘zgarish sodir bo‘ladi?
4. Umurtqa pog‘onasi kanalida qaysi organ joylashgan?
5. Limfa tuguni qanday vazifani bajaradi?
6. Adrenalin organizmga qanday ta’sir ko‘rsatadi?
Odamdagi organlar sistemasi va uning vazifalarini ko‘rsatuvchi 
jadvalni daftaringizga chizing va uni to‘ldiring.