Baho va bahoning shakllanishi : kasb-hunar kollejlari uchun o'quv qollanma



Download 2,05 Mb.
Pdf ko'rish
bet17/41
Sana30.03.2022
Hajmi2,05 Mb.
#519367
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   41
Bog'liq
Baho va bahoning shakillanishi J.B. Babayeva 2006

Adabiyotlar
1. 
Karimov I. A.
E rishilgan y u tu q larn i m u sta h k a m la b , yangi m a rra la r 
sari izchil h a ra k a t q ilish im iz lo zim . «X alq s o ‘zi», 2006- yil 11- fevral.
2. (T zb ek isto n R espublikasi V azirlar M ah k am asin in g 2003- yil 8 -m ay - 
dagi «B aholash faoliyatini litsenziyalash t o ‘g trisida»gi 545- sonli q arori.
3. 
Салимжанов 
И. К. и др.
Ц ены и ц ен ообразован и е. Учеб. пособие. 
— М .: « П р о с п е к т» , 2006.
4. 
Alimov R. va boshq.
M arketingni boshqarish. D arslik. — Т.: «Adolat», 
2000.
5. 
Д а н ч е н ю к Л . А.
М ар к е т и н го в о е ц е н о о б р а зо в а н и е и а н а л и з цен. 
Учеб. п осо б и е. — М.: М Г У Э С И , 2004.
34


IV b o b . BOZOR VA BAHO TUZILMALARINING
0 ‘ZARO ALOQASI
4 .1 . Iqtisodiy islohotlar davrida bozor tuzilmalari
va baholar
Iqtisodiy islohotlar davrida bah on i belgilash, birinchidan, 
x a r i d o r b ila n s o tu v c h i o ‘rta s id a tu z ila d ig a n o l d i- s o td i 
shartnomasi vositasida yetarlicha erkin baho q o ‘yish yo‘li bilan, 
ikkin ch id an, bozordagi xaridorlar bilan sotuvchilar mayl- 
larining erkinligini ta 'm in lo v ch i raqobatli b o z o r m uhiti sha- 
roitlarida, u c h in c h id a n , talab bilan taklifning m u v o z an a t 
baholari vositasida m uv ozanat holiga kelishi asosida amalga 
oshiriladi. B aholar turli bozorlarda am al qiladi, ular erkin 
raqobat bozori, m o n o p o l bozori, m u k a m m a l b o z o rla r va 
boshqa bozorlarda oldi-sotdi shartnomalari va bitimlarga ko ‘ra 
belgilanadi.
Bozorlarda ko rxonaning m ahsuloti yoki resurslariga baho 
q o ‘yishda b a h o belgilashning quyidagi turlarini hisobga olish 
zarur:
— baho larni erkin belgilash;
— sh a rtn o m a bitim lar asosida b a h o belgilash;
— b o zo r m onopoliya yoki oligopoliya ko‘rinishida qisman 
yoki butunlay monopoliyalashtirilgan sharoitda b aho belgilash;
— davlat yoki m ahalliy boshqaruv idoralarining bevosita 
nazorati ostida b a h o belgilash, b u n d a b a h o lar q a t’iy qilib 
q o ‘yiladi, ch eklanadi, subsidiyalar beriladi, aksiyalar q o l l a -
niladi va h. k.
Hozirgi paytda bozorlarda b a h o belgilashning eng rivoj­
langan turi s h a r tn o m a - b itim la r asosida b a h o belgilashdir. 
B unday kelishuvlar asosida b a h o larn i belgilash tovarlarni
35


tez m uddatlarda realizatsiyasini ta ’minlaydi va uzoq muddatga 
s h a rtn o m a la r tuzish u c h u n im k oniyatlar yaratadi.
Erkin raqobat bozori, b u n d a baholarni belgilashda to 4 a
raqobat bozori sharoitlarida h a r bir so tu vchin in g foydani 
ko ‘paytirishga harakat qilishi a m alda baholarning pasayishiga 
olib keladi. Erkin raqobat bozori ning tashqi belgilari quyi- 
dagilardir:
— tovarlar taklifining bahosi shu tovarlar talabining b aho - 
siga baravar, shunga ko‘ra bozorda takliflar bahosi ning yiglndisi 
talablar bahosining yigbindisiga ten g b o ‘ladi;
— tovarlar zaxirasi, shuning dek, uzluksiz savdo qilishni 
kafolatlaydigan rezerv quvvatlarning borligi;
— m a z k u r to v a rn i y e tk a z ib berishi m u m k in b o i g a n
tashkilotlardagi shu to v a r zaxiralari va o ‘z korxonasidagi 
zaxiralar;
— tovarni ishlab ch iqarishda va b o z o rd a sotish jarayo nida 
qilinadigan sarf-xarajatlar;
— tegishli tovarni tayyorlashga kerakli ishlab chiqarish 
omillari yoki vositalari h a m d a sarflanadigan m e h n a t-ish c h i 
ku chining bahosi;
— soliqlar, aksizlar va b osh qa to lo v la r , davlat va ja m o a t 
fondlariga ajratiladigan m a b la g la r , bojlar;
— foyda va uning investitsiyalarga, rezerv fondlar, sug‘urta 
fondlariga, dividendlar va boshqa maqsadlarga taqsimlanishi.
Erkin raqobat bozorida xaridorlarga quyidagi y o l l a r bilan 
t a ’sir k o ‘rsatish m um kin:
— tovarni ju d a qadrli holga keltirish m um kin;
— tovarning qadri, fazilatlarini reklama yordamida xaridorga 
tanishtirish;
— tovarning bahosini asl qadri-qiym atiga m os keladigan 
qilib t o ‘g ‘rilash.
Turli bozorlarda raqobat b aho siyosatiga g‘oyat kuchli ta ’sir 
o ik a z a d i. Yuqori baho belgilab, avjiga chiqib turgan raqobatni
36


kuchaytirish yoki aksincha, bahoni pasaytirib, raqobatga hech 
qanday o ‘rin qoldirmaslik mumkin. Yuqori baho strategiyasidan 
foydalanish u c h u n eng qulay sharoitlar:
— talaygina iste’m olch ilar to m o n id a n ayni paytda k o ‘p 
talab borligi;
— tovarni sotib oluvchi iste’m olchilam ing dastlabki guruh- 
lari keyingi iste’molchilarga qaraganda bahoga kam roq e ’tibor 
beradi;
— raqobatning cheklanganligi;
— xaridorning to v a r bahosi yuqori b o ‘lsa, uning sifati 
h a m yaxshi d eb o ‘ylashi;
— to v a rn in g nodirligi yoki p a t e n t l a r b ilan is h o n c h li 
him oyalangani, tovarni tayyorlash yoki ishlab chiqarishning 
qiyinligi;
— tovarlar tanq is b o i i b turgan b o z o r u c h u n xarakterli 
navbatlarning y o kqligi;
— b a h olarning o ‘zgarishi talab va taklifga bevosita t a ’sir 
o ‘tk azad i va aksincha, tak lif va talablarning o ‘zgarishi b a h o ­
larning o ‘zgarishiga olib keladi;
— q an d ay b o ‘lmasin biror tovar bahosining k o ‘tarilishi 
(pasayishi) ushbu b o z o rd a ta q d im etilayotgan va m a z k u r to - 
vam i tayyorlashda ishlatilmaydigan boshqa tovarlar bahosining 
pasayishiga (ko^arilishiga) olib keladi;
— ishlab c h iq a ru v c h ila r b ozorig a h a m , iste’m o lc h ila r 
bozoriga h a m bem alol kirish va u lard an bem alol chiqish 
m um kin.
Iqtisodiyotda baholarni b iror m aqsadni k o ‘zlab belgilash 
va saqlab turish raqobat shakliga va bo zo r turlariga bog ‘liq. 
Turli bozorlarda b a holar turlich a belgilanadi, talab va sarf 
qilingan xarajatlar hisobga olingan ho ld a b a h o sh ak llan a d i1. 
F irm alar o ‘z faoliyatlarida d o im o raqobatga UTqnash keladi,

G'ulomov S.S.
Tadbirkorlik va kichik biznes. - Т.: «Sharq», 2002. 292-b.
37


xaridorlarning b a h o va ishlab chiqarish hajmi (tovarni sotish) 
b o ‘yicha qarorlari turli bozorlarda xilma-xil b o i a d i .

Download 2,05 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   41




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish