B. M. Qurbonovaga San’atshunoslik fakul’teti

11-shakl

12-shakl

13-shakl 14-shakl

15-shakl

16-shakl

81. 
    shaklda yarim yumaloq qalpoqli parchin mixlar bilan birishgirilgan bir katorli parchin chok ko`rsatilgan. Shu erda parchin mixning GOST o`lchamlari buyicha chizilishi va bu o`lchamlarning chizmada qo`yilishi (harfiy belgilar GOST dan olingan sonli ulchamlar bilan almashtiriladi) ko`rsatilgan. Xuddi shunday chok yashirin kalpohli parchin mix uchun 83-shaklda ko`rsatilgan. 484- shaklda ikki qatorli, shaxmat tartibli chokning chizmasi ko`rsatilgan. Chizmani bajarish uchun biriktiriluvchi detallarning qalinligi S berilgan bo`ladi.
    

Parchin diametri esa d.— S+(6’8)mm qilib, teshik diametri d₀ parchin sterjeni diametri d dan taxminan 1 mm katta qilib olinadi. Qolgan o`lchamlar chizmada keltirilgan empirik formulalar bilan aniqlanadi. 85-shaklda ikki hatorli, ikki ust quymali parallel chokning chizmasi ko`rsatilgan. Parchin mixlarning ish chizmasini chizishda GOST ulchamlaridan foydalaniladi (ilovalarga harang). Boshka hollar da parchin mixlar halpogi parchin mix sterjenining diametriga nisbatan olingan taxminiy o`lchamlar bo`yicha chizilishi mumkin (86-shakl).

87. 
    shaklda detallari parchin mixlar bilan biriktirilgan uzel chizmasi ko`rsatilgan. Bunday chizmalarda parchin mixlarning o`rni o`q chiziqlar bilan almashtirilishi mumkin.
    

9. 
   jadval
   

   Qo`shimcha belgi
   Belgi	Ishlatilish joyi	Chizmalarda tasvirla nishi
   	Chiqarish tokchasidagi belgi, buyumni tashkil qiluvchi jismlarni montaj qilishdz hosil qilinadigan chokni belgilaydi
   	Ochiq kontur buyicha bajarilgan chok. Bu belgi chokning joylashishi chizmada yaqqol kurinib tur ganda ishlatiladi
   	Pyerimetri buylab joylashgan choklarni ko`rsatish uchun
   	Zanjirsimon joylashgan uzuq- uzuq va nuqtaviy choklarni belgilash uchun
   	Shaxmat tartibida joylashgan uzuq- uzuq va nuqtaviy choklarni belgilash uchun
   	Chok kuchaytirgichi olib tashlansin
   	Chokning bo`rtma va notekis joylari asosiy metallga ravon o`tadigan qilib ishlansin

10. 
    jadval
    

Parchin choklar nomi	Parchin mix nomi	Shartli belgisi
Zich- mustaqkam choklar uchun	Yarim yumalgaq kalpoqli Tekis konus kalpoqli Tekis kalpoqli (bondarli) Yarim yashirin qalpoqli (tunukalar uchun) Yarim yumalotq qalpoqli	Zaklepka 19x90 GOST 10299—62 Zaklepka 3x8 GOST 1888—41 Zaklepka 6X12 GOST 103C3—62 Zaklepka 6x18 GOST 10301—62 Zaklepka 19X90 GOST 1191—41
Mustaxkam choklar uchun	Yarim yashirin kalpoqli Konussimon qalpoqli Kalpoq osti qismi bo`lgan konussimon qalpoqli	Zaklepka 19x90 GOST 1192—41 Zaklepka 19X90 GOST 1193—41 Zaklepka 19x90 GOST 1294—41
Mustaxkam va zich mustahkam choklar uchun	Yashirin kalpoqli	Zaklepka 19X90 GOST 10300—62

QALAYLANGAN VA YELIMLI BIRIKMALAR.

Bu turdagi birikmalar xalq xo`jaligining barcha sohalarida qo`llanadi. Jumladan, radiotexnika, elektronika va asbobsozlikda qalaylab biriktirish, yog`och, metall va plastmassadan ishlangan detallar va qurilmalarni elim yordamida biriktirish usullari keng tarqalgan. Qalaylangan va elimlangan birikmalarni shartli tasvirlash va belgilash qoidalari GOST 2.313-82 (ST SEV 138-81) da belgilanadi.

Bunday birikmalarning choklari chizmada yo`g`onlashtirilgan (yo`g`onligi 2S) tutash chiziqlarda tasvnrlanadi. Qalaylangan choklar S harfiga o`xshash shartli (S) belgi bilan belgilanadi. Elimlashdan hosil bo`lgan chok esa K harfiga o`xshash (K)

shartli belgi bilan belgilanadi. Choklarni strelka bilan tugallanuvchn chikarish chizig`i va asosiy chiziqda o`tkazilgan shartli belgi bilan belgilanadi (88, 89- shakllar).

Agar chok yopiq konturi (chiziq) bo`yicha bajarilgan bo`lsa, chiqarish chizig`ining uchiga, diametri 3...5 mm bo`lgan ingichka chiziqli aylana chizib qo`yiladi (90, 91-shakllar). Ayrim uchastkada chegaralangan choklarni ham 2S yo`g`onlikdagi chiziqlarda tasvirlanadi (92-shakl). Qalay yoki elim moddalarining belgilari, tegishli texniknormativ hujjatlarga muvofiq, chizmaning texnik talabnomalarida keltiriladi. Ayrim hollarda qalaylangan chok turlari GOST 19249-73 ga muvofiq chiqarish chizig`I tokchasida ko`rsatiladi (93-shakl), qalaylangan va elimlangan choklarning belgilanishi: POS 40 GOST 2.1931-76; elimi BF.10T GOST 2.2345-77. Bir xil markadagi qalay yoki elim bilan olingan choklarga bir xildagi tartib nomyeri byeriladi va u chiqarish chizig`i ustiga hamda chizmaning texnik talablariga quyidagicha yozib qo`yiladi: POS 40 GOST 2.1931-76 (№2).