Azərbaycanda Peşə Təhsili və Təliminin (ptt) inkişafına Avropa İttifaqının dəstəyi

Mexaniki parametlər
Dielektriklərin mexaniki xassələri materialın dartılma, sıxılma, statik və zərbə 
əyilmələri zamanı möhkəmlik həddi ilə, habelə materialın qırılma zamanı uzanması 
və bərkliyi ilə qiymətləndirilir. 
Dartılmada möhkəmlik həddini təyin etmək üçün nümunələr elə hazırlanmalıdır ki, onun orta 
hissələrinin en kəsiyi sahəsində dartıcı qüvvə bərabər paylansın. Nümunə enli hissəsi ilə sınaq 
maşınının sıxaclarına bağlanır. Aşağı sıxac tərpənməz qalır, yuxarı sıxaca nümunə qırılana kimi qiyməti 
müəyyən sürətlə tədricən artan qüvvə ilə təsir edilir.
Sıxılmada möhkəmlik həddini təyin etmək üçün silindr və ya kub şəklində nümunələrdən istifadə 
edilir. Silindrin ölçüsü belə olur: 
– diametri 10 mm; 
– hündürlüyü 15 mm; 
– kubun ölçüləri;
– tərəfləri 15 mm. 
Hazırlanmış nümunələr sınaq presinin polad 
tavaları arasında qoyularaq, müəyyən sürətlə 
artan qüvvə ilə material dağılana kimi sıxılır. 
Əyilmədə möhkəmlik həddini təyin etmək üçün 
düzbucaqlı en kəsiyinə malik nümunələrdən 
istifadə olunur. Nümunə iki polad dayaq üzərinə 
yerləşdirilir və tən ortadan tədricən artan qüvvə ilə 
nümunə dağılana kimi təsir edirlər. 
Bəzi dielektriklərin sıxılmada möhkəmlik həddi 
dartılmada 
və 
əyilmədə 
olan 
möhkəmlik 
həddindən çox olur. 
Zərbə özlülüyü metalların zərbə yükü təsirinə 
müqavimət göstərmə qabiliyyə-tinə deyilir. 
Şəkil 3.5. a. Nümunənin kəfkirli 
kopyorda zərbə özlülüyünə sınaqdan 
keçirilmə sxemi 

---

39 
Zərbə yükləri nəticəsində metalda əmələ gələn gərginliklər ani təsir göstərdiyinə görə onları 
müəyyənləşdirmək çətindir. Zərbə özlülüyünü nümunənin sınmasına sərf edilən iş ilə müəyyən edirlər 
və kəfkirli qurğu vasitəsilə ölçürlər. 
Çox zaman uzunluğu 55 mm, eni kəsik sahəsi 10x10 mm olan konsentratorlu nümunələrdən 
istifadə edirlər (bir tərəfi ortadan 2 mm dərinlikdə çərtilmiş).
Nümunə (1) kəfkirli kopyorun xüsusi şablonuna üfüqi vəziyyətdə qoyulur, şablon nümunənin 
çərtilmiş yerinin dayaqlar (3) arasındakı aşırımın düz ortasına düşməsini təmin edir. Kopyorun kəfkiri 
(2) başlanğıc yuxarı vəziyyətdə A hündürlüyündə bərkidilir, kəfkir buraxılır və öz ağırlığının təsiri altında 
sərbəst düşərək nümunəyə (1) çərtiyin əks tərəfindən zərbə endirir. Zərbə nəticəsində nümunə əyilir 
və sınır, kəfkir isə nümunə sınandan sonra hərəkətini davam etdirir və H hündürlüyünə qalxır. 
