Azallariga sharhlar

Alisher Navoiy gʻazallariga sharhlar 

Erkin Vohidov, Najmiddin Komilov 

 

75 

library.ziyonet.uz/ 

 

Bir olma kibi gumbazi miynu bila oʻynar. 

Mugʻ dayri — mayxona. Gumbazi miynu — zangori gumbaz, ya’ni osmoni falak. Bu 

baytda ishqiy gʻalayon mayxonadagi mastning holatiga oʻxshatiladi. Tasavvuf 

poeziyasida haqqa yetishmak yoʻlidagi tuygʻular, kechinmalar shartli ravishda mastlikka 

oʻxshatiladi. Negaki, boshqa birovni astoydil sevgan odam ham, mast boʻlgan odam ham 

odatda oʻzini unutadi. Baytga qaytadigan boʻlsak mast odamning koʻziga ulkan narsalar 

kichik, muhim narsalar ahamiyatsiz boʻlib koʻrinadi. Qolaversa, ichgan odam shoʻr, 

achchiq luqmalar bilan gazak qiladi. Demak, mast boʻlgan qahramonning koʻziga tor 

ma’noda mayxonaningʻ zangori gumbazi ham, keng ma’noda osmoni falak ham bir olma 

kabi tuyulmoqda. Shuning uchun u osmoni falakni qoʻliga olib oʻynaydi, charx urayotgan 

koinot oʻzining muayyan oʻqi atrofida emas, balki oshiq qoʻlida aylanib turipti. Istasa, 

oshiq unga tish uradi, til tekkizadi. Bu yerda shoir ma’lum darajada oʻzining oshiqligidan 

kulayotganday. Bu, albatta, Navoiyning ixtiyoridagi masala. Lekin biz muxlislar shuni 

yaxshi bilamizki, Navoiy buyuk oshiqdir, shuning uchun ham musaffo tuygʻulariga 

zamin tor kelib, ishi osmon sari tushgan.