Avlodlar dovoni



Download 8,29 Mb.
bet39/62
Sana31.12.2021
Hajmi8,29 Mb.
#232245
1   ...   35   36   37   38   39   40   41   42   ...   62
Bog'liq
Azimjon aka

Uyushiq ega. Bir sodda gap tarkibida birdan ortiq ega qator kelishi mumkinUlar o`zaro tenglanish munosabatida bo`lib, gapda bitta kesimga tobelanadi: Siz bilan biz ulug` ishga bel bog`ladik. Tiniq suvlar, ko`m-ko`k daraxtlar unga cheksiz zavq vag`ishlaydi.
Uyushiq egalar zidlov bog`lovchisidan tashqari teng bog`lovchilar bilan yoki sanash ohangi bilan bog`lanadi: Goh shamol, goh bo`ron turardiNa siz na men gapirdik. Gul va maysalar ko`kardi. Qurilishga g`isht, tsement .

PIRIMQUL QODIROVNING “AVLODLAR DOVONI” ROMANIDAGI TARIXIY

SO’ZLAR XUSUSIDA
Til tizim sifatida uzluksiz harakatda rivojlanishda bo’lib turadi. Yangi-yangi atamalarning eskirib, tarixiy kategoriyaga aylanishini taqazo qiladi. Bu jarayon tilning lug`at boyligida “istorizm” va “arxoizm” deb yuritiladi. Ana shunday xususiyatlar asarning badiiy qiymatini, uning til ravonligi leksikasining boyligi va kitobxon ko’z o’ngida o’sha davr kolorotini berishda xizmat qiladi.

Ushbu maqolada Pirimqul Qodirovning “Avlodlar dovoni” romani tili, xususan, tarixiyligini ifodalovchi so’z va atamalar xususida fikr yuritamiz.

Pirimqul Qodirovning “Avlodlar dovoni” asarida istorizmlarning qo’llanilishi:


  1. Leksik istorizmlar

  2. Fraziologik-semantik istorizmlar.

Leksik istorizmlar:

I. Leksik istorizmlar o’tmish voqeyligi bo’lgan narsa-hodisaning nomlaridir. Dastlab, romanda ism atamalariga qo’shiluvchi so’zlar:



  1. Ijtimoiy-siyosiy hayot bilan bog`liq shaxs nomlari: poshdo, bek, begim, hazrat, mavlono.

Hindol Mirzo hayajonli maktub yozib: “Hazrat otajon, men haqimdagi ovozalarga zinhor inonmang” debdi.

Hazrat ota — buyuk podsho, xon, bek kabi oliy darajali mansabdorlarni ulug`lash uchun janobi oliylari ma’nosida ishlatdi.1



  1. Amal-mansab nomlari: shig`ovul, shig`dovul, elchi, quvg`inchi, otliq, qutval, to’pchi, umaro, taqsir, amiralbahri, xufiya...2

Mazkur asarda qariyb 88 ta (takroriy bitta leksik birlik deb hisoblanadi) shaxs sematik maydoniga kiruvchi amal va mansab atamalari qo’llanilgan:3 (“Til va adabiyot ta’limi”) 2007 yil 6-son, 30-bet.

Minshining qo’lida sopol idishda xiyol bug`lanib turgan issiq surg`ich bor edi.

Munshi — kotib ma’nosida saroyda yozuv-chizuv bilan shug`ullanuvchi kishi.


  1. Soliq turlar: jogir (shahar, qishloqlardan olinadigan soliq turi), vaqf, xolisa (podshoning xos yeri), xiroj, juza (g`ayridinlardan olinadigan) soliq — Xiroj bilan xuzyani to’lamagan... shuning uchun qamalgan. (92-6.)

  2. Kiyim-kechak: rido, muslin, so’fi, suf, yaktak, qabo, delagay. (120-6.)

Xamida bonu yupqa muslin ko’ylayda edi. Muslin — eng nafis ipak mato.

  1. O’lchov, pul biligi: farsah, man, jarib, (1200 m2 ga teng), bigh (bir gektarining 3/1), tanga, yakan...4

Xoji begim, bog` me’morligini yaxshi bilar, maqbara atrofidagi o’ttiz jariblik ichki-tashqi bog`ning bo’laklari uning nazorati ostida edi. (P.Qodirov “Avlodlar dovoni”).

II. Fraziologik-semantik istorizmlar: Eskirib o’z ekvalentiga ega bo’lmagan iboralar fraziologik iboralar deyiladi: tarki dunyo qilmoq, uzlatga chekinmoq, rihlat qilmoq, bo’yniga urdurmoq5...

So’z material tomonidan eskirmay, ma’no tomonidan eskiradi. Bunda so’z yangi davrda yangi ma’noda qo’llanilaveradi. Uning oldingi ma’nosi o’tmishga tegishli bo’ladi. Bu semantik istorizm deyiladi.






Download 8,29 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   35   36   37   38   39   40   41   42   ...   62




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish