© S.T.Qosimova, Sh.Shojalilov, O.A.Badcr
© «Istiqlol» nashriyoti, 2005-y.
I b o b . 0 ‘ZBEK(ST0N EKOLOGIYASI
B izni o ‘ra b tu r g a n m uh.it e k o lo g iy a s i, y a ’ni s a y y o ra -
m iz d a b a rc h a m a v ju d o tn in g borligi a lla q a c h o n ©1am a h lin i
havotirga so lm o q d a . In so n iy at b u m u a m m o g a b ir n e c h a o ‘n
yillardan beri a h a m iy a t b e ra b o sh la d i, ay n iq sa kishilar q a to r
e k o lo g ik h a lo k a tla r n in g g u v o h i b o M g an larid an k ey in «yo
h a y o t, yo m a m o t» a z a liy sa v o l d o lz a r b lik k a s b e td i.
X y su s a n , s o ‘nggi o ‘n y illik lard a a s rn in g e n g yirik fojiasi —
O ro l d e n g iz in in g q u rib b o ris h i m u a m m o s i 0 ‘z b e k isto n v a
sh u d e n g iz g a tu ta s h q o ‘s h n i r e s p u b lik a la r a h li u c h u n
ay n iq sa ah am iy atlid ir.
B ir v a q tla r b u tu n m in ta q a a h o lisig a h a y o t va x o tiija m
iim r o ‘tk a z is h n i t a ’m in la g a n O ro l, b u g u n g i k u n d a b u tu n
O r o lb o ‘yi e k o tiz im ig a j u d a k a tta z a r a r k e ltirib , o d a m la r
s o g ‘lig ‘in in g y o m o n la s h u v i b ila n b o g ‘liq o g ‘riq v a m u s i-
b a tla r o lib k e lm o q d a .
B M T m a ’lu m o tla rig a k o ‘ra , O r o l d e n g iz in in g q u rib
q o lg a n tu b id a n yiliga 700 m in g t o n n a g a c h a z a ra rli tu z la r
m in g k ilo m e tr d a n o r tiq r o q ra d iu s g a ta r q a lib , u la r d a n
A in u d a r y o d e lta s in in g h a r g e k ta r t u p r o g ‘ig a 5 0 0 kg d a n
k o ‘p r o g ‘i k elib tu s h m o q d a . Q o r a q a lp o g ‘is to n n in g h a r 10
m in g ah o lisig a 938 te ri kasalliklari t o ‘g ‘ri k e lm o q d a . B u esa
b u tu n 0 ‘z b e k is to n b o ‘y ic h a o li n g a n d a n ikki b a r o b a r
k o ‘p ro q d ir. O ro l krizisi n a fa q a t tib b iy , y e c h im i ju d a k a tta
s a r f la r ta la b q ilu v c h i iq tis o d iy , ijtim o iy v a m a is h iy m u -
a m m o la m i h a m k e ltirib ch iq ard i.
3
Shunday b o lsad a, davlat bu sarf xarajatlarni o‘z zim-
masiga olayapti, u yerga tibbiy yordam lar yuborilyapti,
kasalxona, m aktab, kollej, litsevlar qurilyapti, tu rarjo y
qurilishi davom etayapti. Ko‘pgina turli jamg'armalar, shu
jum ladan besh M arkaziy Osiyo davlatlarining xalqaro
«Orol» fondi tuzilgan. Bu jam g‘arm ada ushbu davlatlar
prezidentlarining shaxsan ishtiroklari ahamiyatga molik
hodisadir. Tashkilotning ustuvor yo‘nalishi ijtimoiy soha-
ni rivojlantiristrbo‘lmoqda. Busiz Orolbo‘yi mintaqasida-
gi ekologik muvozanat hali uzoq yillar tiklanolmaydi.
%
Odamlar fojiasi tabiat fojiasi bilan chambarchas bog‘-
langan. Dengizm'ng qurishi unga to ‘ldirib b o ‘lmaydigan
darajada katta ziyon keltirdi. Mintaqadagi ekologik muvo-
zanatning buzilishi, ko‘pgina hayvonot turining, o ‘sim-
liklarning q ator vakillarining yo‘qolishiga olib keldi.
Yalang‘ochlanib qolgan Orol tubining ulkan hududida esa
yana bir sahro hosil bo‘lib, faqat yaqin-atrof emas, boshqa
mintaqalardagi odam larning hayot faoliyati m e’yoriga va
tabiatga xavf solmoqda.
Shu nuqtai nazardan Orolbo‘yi haqida gap ketganida
insonning o ‘ylamasdan qilgan faoliyati atrof-m uhitga
qanday zarar keltirishi mumkinligi haqida ham m a vaqt
unutmaslik lozim. Atrofimizdagi ekologiya deganda — tu
rarjo y va shaharlarning ozodaligi, o ‘rm on va bogelarning
ko‘kalamzorligi, osmon va suv havzalarining musaffoligi-
ni tushunish kerak. Faqatgina bizni qurshab turgan tabiatga,
olamga nisbatan ehtiyotkorlik bilan munosabatda boMgan-
dagina o ‘zimiz va bo‘lg‘usi avlod hayoti va faoliyati uchun
xotiijam bo‘lishimiz mumkin.
4
2002-yil dekabrda 0 ‘zbekistonda Respublikamiz huku-
mati qoMlab qo'ltiqlashi orqali amalga oshgan atrof-muhit
bo‘yicha PROON dasturi Internetda www nature.uz saytini
ochdi. Saytning asosiy maqsadi atrof-m uhitni muhofaza
qilish masalalari, davlat tom onidan imzolangan BMT
ekologik konvensiyasini bajarilishi haqida 0 ‘zbekiston aholisi
va jahon jamoatchiligini to‘laroq tanishtirib borishga yo‘nal-
tirilgan hamda dastur vazitalariga to'la mos keladi. Nature.uz
ning m azm uni faqatgina dastur haqidagi axborot bilan
cheklanib qoim ay, saytning ishtirokchilari ekologiya va
atrof-m uhitni muhofazasi sohasidagi so‘nggi yangiliklar
bilan, 0 ‘zbekistondagi tegishli qonunchilik aktlari va xalqaro
konvensiyalarning matnlari bilan tanishishlari mumkin.
Bulardan tash q ari, saytda d astu r doirasida am alga
oshirilayotgan, tugallangan va rejalashtirilgan loyihalar,
vakansiyalar, 0 ‘zbekiston haqida axborot va fotogalereya-
lar o ‘z o ‘rnini topgan. Sayt uch tilda (ingliz, o'zbek va
rus) berilgan. 0 ‘zbekiston hukum atining atrof-m uhit
bo‘yicha PROON qo‘llab quwatlagan dasturi 2002-yil yan-
varda boshlanib 2004-yilning oxirigacha davom etadi
(UN D P - 0 ‘zbekiston).
Ekologiya ko‘pqamrovli soha, binobarin, kimda-kim —
bu m uam m oning menga dahli yo‘q, deb o ‘ylasa chuqur
adashadi. C hunki ekologiya uyim izning ostonasidan
b o sh lan ad i. B u n in g ustiga u o ‘z im iz n in g shaxsiy
salomatligimiz uchun yaratgan sharoitli tu rar joydan
boshlanadi. Shu sababdan jahonshum ul va shaharsozlik
masalalari bilan bir qatorda atrof-m uhitni muhofaza qilish
m uam m olariga bag‘ishlangan m azkur q o ‘llanm ada biz
kundalikyoki oddiy qilib aytganda, maishiy muammolarga
ham e'tibor qaratishga jazm etdik. Axir, kundalik ikir-chi-
kirlar ko‘pincha odatga, ikkinchi atvorga aylanib qolib,
biz eng oddiy narsalarga e’tibor berishni unutib qo ‘ydik.
Ularga esa ba’zan bizga yaqin odamlarningsogMiqlaribogMiq
ekan. Biz nim ani tanavvul qilayapmiz, nima bilan nafas
olayapmiz, qandaysuvni ichayapmiz — bu oddiy tushun-
chalarning barchasi yagona umumiy tushuncha — sogMom
turm ush tarzini hosil qiladi. Sog‘lom turm ush tarzi esa,
ko‘proq atro f-m u hit holatiga bog‘liq. U ham doimiy
e’tiborni talab qiladi va lining OTi ham salomatlikka muhtoj.
0 ‘zimizga va biz bilan birga bo‘lganlaiga yordam berish, bu
degan socz, o ‘zimizning, barchamizning kelajagimiz haqida
g‘amxo‘rligimizdir.
A trof-m uhitni saqlashni tushunishga bugungi kunda
am alda barcha-yadroshunos olim lar, siyosatchilar, biz-
nesm enlar, tab o batchilar va boshqalar kelm oqdalar.
Ekologiya m asalalarini ko‘p hollarda ustuvor, birinchi
galdagi m asalalar sirasiga o ‘tayotganligi ham bejiz emas.
Ekologik halokat chegara bilmaydi, shu boisdan har qanday
mintaqaviy muam m o ham xalqaro e ’tiborga molik bo‘lgan
ishga aylanmoqda. Ekologik nosozlikni o ‘z boshidan o‘tka-
zayotgan bizning davlatimiz, bu masalani to ‘la-to ‘kis his
qilgan holda, turli m am lakatlarning yordam q o ‘lini
minnatdorlik bilan qabul qilmoqda.
Orol m uam m osi qanchalik ulkanligiga qaramay, biz
o ‘zim izda sanoatlashuvning asoratlarini tez-tez his eta-
yapm iz. B ular havoni, suvni, yerni san o at korxonala-
rining turli chiqindilari bilan ifloslanishi, suv yo'llari-
6
ning sayozlanishi yoki q u rish i, k o ‘kalam zorlarn in g
kamayishi va boshqalardir. Bunga xotirjam munosabatda
boMish, sustkashlik k o ‘rsatish, avlodning kelajagini
y o ‘q qilish d em ak d ir. Shu nisi qu vonarlikki, atrof-
m uhitni saqlash m asalalari xoh m ahalliy, xoh halqaro
darajada b o ‘lgan uchrashu vlard a, te z -te z m uhokam a
masalasi bo ‘lm oqda.
0 ‘zbekiston mustaqil davlat manfaatlariga javob bera-
digan mustaqil ekologik-iqtisodiy siyosat olib bormoqda.
Shu m unosabat bilan tabiatga tuzalm aydigan jarohatlar
yetkazmasdan uning ne’matlaridan qay yo‘sinda foydala-
nish, turli yo‘nalishdagilarni qanday b artaraf etish va
jamiyatning ekologik va iqtisodiy manfaatlarida o'zaro ham-
jihatlikka erishish, tabiiy resurslardan foydalanish, tabiiy
muhit sifatini baholash, nazorat qilish va boshqaruv tizi-
mini hamda islohat qilinayotgan jamiyat sharoitida resurs
lardan foydalanishning samarali iqtisodiy mexanizmlarini
mukammallashtirish aspektlarini o ‘rganish dolzarb masala
bo‘lib qoldi. «EKOSAN»jamg‘armasida 2003-yilda o‘tka-
zilgan Osiyo taraqqiyot banki tabiatni m uhofaza etish
b o ‘yicha davlat q o ‘mitasi va «EKOSAN» jam g‘armasi
tom onidan tashkil etilgan «Ekologik ta ’sirlarni iqtisodiy
baholash» mavzusidagi halqaro sem inar shu masalaga
bag‘ishlandi.
A trof m uhitni m uhofaza qilish m uam m osi ayniqsa
shaharlarda kundan-kunga sezilarliroq b o ‘lib bormoqda.
Ekologik m uvozanatni har qanday buzilishi inson salo-
matligiga, asosiysi esa uning kelajagiga zarba bo‘layapti. Axir,
nosog‘lom odam, sog‘lom nasi qoldiraolmaydiku!
7
Albatta, bir urinish bilan atrof-m uhitni ifloslanish
jarayonini to'xtatish mumkin emas. Lekin uni kamay-
tirsh imkonlari bor. Uning mexanizmi allaqachon ishlab
chiqilgan va ilg‘o r mamlakatlarda muvaffaqiyat bilan qo‘lla-
nilmoqda. Bu tadqiqotli bexatar texnologiyalar, eski
qurilm alarni alm ashtirish, atrof- m uhitni himoya qilish
qonunlarini buzishga yo‘l qo ‘yganlarni q at’iy javobgarlik-
ka toitish va boshqalar. Albatta, o ‘z faoliyatimizga bo’lgan
talabchan m unosabatim iz pirovard natijada o ‘z kelajagi-
mizning bexatarligi bilan bog‘lfq boMadi va bunga insonning
o‘zi javobgar boMishi Iozim.
1.1. 0 ‘zbekiston Rcspublikasida atrof-m uhitni muhofaza
qilish bo‘yicha muammolar
O ‘zbekistonda atrof-m uhit (umumiy axborot)
0 ‘zbekiston Respublikasi Markaziy Osiyoning mar-
kazida joylashgan va Qozog‘iston, Qirgciziston, Tojikis-
ton, Afg‘oniston va Turkm aniston bilan chegaradosh.
0 ‘zbekiston Orol dengizi havzasida joylashgan bo ‘lib 445
ming kvadrat kilom etrni tashkil etuvchi 80% dan ortiq
hududi k o ‘pgina daryolar oqib o ‘tuvchi c h o lla r va
sahrolarni o ‘z ichiga oluvchi tekisliklardan iborat. Iqlimi
keskin kontinentaldir.
0 ‘zbekiston tekislik va tog'oldi hududlariga xos boMgan
kuchli garmsel shamollari tuproqning yemirilishiga olib
keladi va qishloq xo‘jaligiga jiddiy zarar yetkazadi.
0 ‘zbekiston aholisi 24 m illiondan ortiqroq kishini
tashkil etadi. Aholining 60% dan ortiqrog‘i qishloq joy-
8
larida yashaydi. Aholi um um iy sonining 40% ni 16
yoshgacha b o ‘lgan yoshlar tashkil etadi. 0 ‘zbekiston
Respublikasi 12 viloyat va Qoraqalpog‘iston respublika-
sidan iborat.
0 ‘zbekiston qadimgi o‘rtayerdengiz biogeografik min-
taqaning bir bo‘lagi hisoblanadi. Uning baland tog‘ tiz-
m alari, b epo y on c h o ‘l va sah ro lari, q irg ‘oq bo ‘yi
o'rm onlari, sun’iy, tabiy ko'llari va Orol dengizi global va
mintaqaviy phamiyatga ega bo‘lgan turli-tum an tabiiy
muhitni hosil qiladi. Sahro va yarim sahrolar hozirgi vaqtda
O‘zbekistondagi biologik xillar 27000 dan ortiqroq turini
o‘z ichiga oladi, shu jumladan 15000 tu r hayvonot olamiga
taalluqlidir. 0 ‘simlik qo‘ziqorin va suv o‘simliklari turlari-
ning umumiy soni esa 11000 ga yaqin. 0 ‘zbekiston florasi
4800 tu rto m irli o ‘simliklarni o ‘z ichiga olib, ularga 650
navlarva 115 oilalar kiradi. Endemiklik turlari nisbatan
past, turlaming umumiy miqdorining 8%ga yaqinini (yoki
400 ga yaqin tur) tashkil etadi. Saqlanib qolgan endemik
turlar barcha endemiklarning 10-12% ni o ‘z ichiga oladi.
0 ‘zbekiston hududining faqatgina 27% gina o ‘rab
turuvchi havo, suv va yem ing sifati b o ‘yicha atrof-m u-
hit milliy standartlari talabiga mos keladi. A trof-m uhit
bilan bog‘liq b o ‘lgan m uam m o lar h a r q anday atrof-
m uhitning holati b o ‘yicha ko‘proq tashvishga soladigan
tum anlar h ar bir viloyatda mavjud b o ‘lsa ham , ularning
m a ’lum d a ra ja d a oldi o lin g a n . Q o ra q a lp o g ‘iston
respublikasi, X orazm , F arg ‘o na va N avoiy viloyatlari
a tro f-m u h itg a va tabiiy resurslar bazasiga b o ‘lgan
anchagina jiddiy bosim ostida turibdilar.
9
1.2. Biologik xilma-xillik
0 ‘zbekistondagi biologik xilma-xillik keyingi 30-40 yil
ichida Markaziy Osiyoning boshqa mamlakatlarida bo‘lga-
ni kabi keskin kamaydi. Biologik xilma-xillikka asosiy xavf
turli yovvoyi jonivorlarning yashash joylari yo‘qolib
ketayotgani yoki o ‘zgarayotgani tufayli paydo boMmoqda.
Tabiiy ekotizimga asosan uch xil ko‘rinishdagi (antropo-
gen) omil ta’sir ko‘rsatmoqda: yer o‘zlashtirish va oqibatda
suv zaxiralarining yangi ochflgan yerlarga taqsimlanishi,
ko‘chib yuruvchf chorvachilik, to g ‘-kon va energetika
s a n o a ti. Bu s o h a la rn in g riv o jla n ish i sa h ro la n ish
jarayonining tezlashishi, yaylovlarning kengayishi va katta
hududlarda chorva boqish, sug‘orish va yer o'zlashtirish-
dan keyingi yuzaga kelayotgan sho‘rlanish, daryo oqimini
0
‘zgartirish, gidroenergetika inshootlari qurilishiga olib
kelmoqda. Bundan tashqari, dehqonchilik faoliyati tufayli
suv zahiralaridagi muvozanat buzilib, turli zaharli dorilar
- pestisidlar va og‘ir metall elementlari bilan bulg‘anishi
kuchaymoqda, o£rm on hududlari qisqarib ketdi va brako-
nerlik kuchaydi. Oqibatda tabiatning qayta tiklanishiga yo‘l
berilmayapti.
M am lakatdagi b arch a mavjud ekotizim lar qaysidir
darajada o ‘zgarishga yuz tutdi. Ularga turli darajada, be-
vosita va bilvosita t a ’sir ko‘rsatilgan. M am lakatdagi te-
kislik, daryo o ‘zan i, suv havzalari yaqinidagi va Orol
dengizi m intaqasidagi ekotizim larga k o ‘proq zarar
yetkazilgan. Suv va yarim suv ekotizim lari sh o ‘rlanish
va turli kimyoviy zaharli dorilar bilan bulg‘andi. Baliq-
10
lam ing ko‘plab turlari yangi iqlimga ko‘nikib ketdi va
oqibatda ekologik m uvozanat o ‘zgardi. Yer usti flora va
faunas] bioxilma-xilligi ham jiddiy zarar topdi. Yovvoyi
hayvonlarni beayov qirish va doim iy yashash joyidan
ayirish birinchi navbatda tuyoqli va yirtqich hayvonlar-
ga qiron keltirdi. T uron yo‘lbarsi va Oldosiyo leopardi
butunlay qirilib ketdi. Ba’zi jonivorlarning soni keskin
kam ayib ketdi yoki ular yashash joylarini o ‘zgartirish-
ga majbur b o ‘ldilar.
M am lakatdagi agrobiologik xilma-xillik ham jiddiy
o ‘zgarishga yuz tu td i. K o‘plab yovvoyi va m adan iy
o ‘sim liklarning vatani b o ‘lgan 0 ‘zbekiston endilikda
ana shu b o y lik d a n m ah rum b o ‘lm o q d a. 0 ‘tm ish d a
a g ro b io lo g ik x ilm a -x illik n in g a n ’an av iy sh ak lin i
t o ‘g ‘ri b ah o lay olm aslik, u larn ing o ‘rnini yangi sha-
roitlarga k o ‘n ik tirilg an ek zo tik o ‘sim lik lar egallashi
va oqibatda a n ’anaviy tu rlarn in g qirilib yoki qisqarib
ketishiga olib keldi.
1.3. Biologik xilma-xillikni saqlab qolish bo'yicha
strategiya va harakat rejasi
0 ‘zbekiston o‘z hududidagi biologik xilma-xillikka jiddiy
xavftug‘ilgani va biologik zahiralarning barqaror rivojlanishi
uchun muhimligini anglagan holda 1995-yili BM”!' ning
biologik xilma-xillikni saqlab qolish bo‘yicha xalqaro kon-
vensiyaga a ’zo b o ‘ldi. M azkur konvensiya, doirasidagi
majburiyatlarini bajarish va hukum atning tegishli siyosa-
tidan kelib chiqib 0 ‘zbekiston BMT hamkorligida va G E F
ning moliyaviy k o ‘magi bilan «biologik xilm a-xillikni saq
lab qolish b o ‘y ic h a m illiy strategiya va h a rak at rejasi»ni
ishlab chiqdi. M illiy h arak at rejasining m aqsadi m a m la
katdagi b io lo g ik x ilm a-x illik n i b o sh q a rish va u n d an
foydalanishni rejalashtirishning yagona bosh tizim ini ishlab
ch iq ish edi. T a b ia tn i m u hofaza qilish D av lat q o ‘m itasi
tegishli vazirliklar, id o ralarv a ilmiy m uassasalar m utaxas-
sislarini jalb etgan holda m azkur hujjatning tayyoiianishini
ta ’m inladi. 0 ‘zbek isto n h u k u m a tin in g 1998-yilgi qarori
bilan M illiy strategiya va harakat rejasi tasdiqlandi va uni
hay otg a tad b iq qilish ja ra y o n i b o sh lan d i. M illiy stra te -
giyaning ustuv o r y o ‘nalishlari quyidagicha belgilangan:
— m axsus q o ‘riq lan ad ig an h u d u d la r tiz im in i qayta
tashkil etish. M a z k u r tizim sa rflan ad ig an h arajatla rn i
oqlashi lozim , yani m am lakatning b arq aro r rivojlanishiga
hissa q o ‘shishi, aholiga, ayniqsa qishloq aholisiga iqtisodiy
va ijtimoiy m anfaat keltirishi, biologik xilma-xillikni ham da
tabiiy landshaftlarni saqlab qolishi lozim ;
— ja m o a tn in g m u a m m o n i a n g la b yetishi va uni hal
etish d a ishtirok etishi. B uning u ch u n biologik xilm a-x il
likni saqlash va u n d a n b a rq a ro r fo y d alan ish n in g m u h im
va foydali ek an ini keng jam o atch ilik , ayniqsa q a ro r qabul
q ilu v ch i h a m d a y o s h la r o ‘rta sid a ta r g ‘ib e tish , bu m a -
sa la la rn i h a l e tish g a k e n g ja m o a tc h ilik n i ja lb etish
zaru riy ati;
— b io x ilm a -x illik z a h ira la rid a n b a r q a r o r fo y d ala-
n ish . M a h a lliy im k o n iy a tla r va x a lq a ro ta jrib ag a aso s-
l a n g a n b a r q a r o r f o y d a l a n i s h m e x a n i z m l a r i n i
m u sta h k a m la sh va riv o jlan tirish . B u n g a b io x ilm a-xillik
12
z a h ira la rid a n iq tiso d iy fo y d a la n is h , ilm iy - m a ’rifiy,
m a d a n iy va d a m o lish m a q sa d la rid a fo y d a la n ish h am
k irad i. B io x ilm a -x illik z a h ira la rid a n tu rli u su lla rd a
I 'o y d a la n is h d a n k e la d ig a n f o y d a n i a d o l a t b ila n
laqsim lanishi.
Biologik x ilm a-xillikni saqlab qolish b o ‘yicha milliy
h a ra k a t rejasida strategiyani am a lg a oshirishdagi asosiy
v azifalar va u la rn in g bajarish y o ‘llari b elgilab o lin g an .
M ah alliy ta la b la r va m u a m m o la rn i a n iq k o ‘rsatish
u c h u n v ilo y a tla r va Q o ra q a lp o g ‘is to n n in g M ah alliy
h arak at rejalarin i ishlab chiqish vazifasi h a m q o ‘yilgan.
H u jjatd a an iq belgilangan vazifalarni tezkorlik bilan
am alga oshirish, Strategiya h am da h a rak at rejasini ishlab
ch iq ish p a y tid a t o ‘p la n g an s a lo h iy a tn i m u stax k am la sh
h am da u ni Ishga solish u c h u n tajrib av iy lo y ih alar b o ‘li-
mi ham k o ‘z d a tutilgan.
1.4. A tro f-m u h it m uhofazasi s o b r ^ d a faoliyat
k o ‘rsatay o tg an tash k ilo tlar
0 ‘zb ek isto n R espublikasi T a b ia tn i m uhofaza qilish
D avlat q o ‘m itasi vazirliklar, m u assasala r va tashk ilotlar-
n in g a tro f- m uhitni him oya qilishga d o ir faoliyatini nazorat
qilish h a m d a m uvofiqlashtirish v ak o latig a ega m axsus
o rg a n d ir. U O liy m ajlis (R e s p u b lik a p a rla m e n ti)g a
b o ‘ysunadi va unga hisobberadi. T abiatni m uhofaza qilish
davlat q o 'm itasi — b u m am lak atd a a tro f-m u h itn i him oya
qilishning b o sh ijrochi tashkilotidir. Q o ‘m ita atro f-m u h it
sohasida siyosat yuritib, tabiiy zah iralard an foydalanish va
ill am i qayta tiklashni ta ’minlaydi, sog‘lom tabiiy m uhitni
tiklashg a q aratilg an d a stu r va lo y ih alarn i tad b iq etishda
yetakchilik q ila d i, h am d a bu yo‘nalishdagi faoliyatlarini
m ilvofiqlashtiradi, q o ‘riqlanadigan h u d u d larni boshqara-
di va u la rn in g to 'la q o ‘riqlanishini ta ’m inlaydi, B M T ning
biologik x ilm a-x illik n i saqlab qolish b o ‘yicha konven-
siyasining ijrochi agentligi hisoblanadi.
G idrom eteorologiya bo‘yicha bosh boshqarm a (Bosh-
g id ro m et) B M T ning iqlim o ‘zgarishi va sahro lan ish g a
qarshi kurash b o ‘yicha xalqaro konvensiyalarning 0 ‘zbe-
kiston V azirlar M ah k am asi h u d u d idag i ijrochi agentligi
hisoblanadi.
1992-yil 0 ‘zbekiston hukum ati B oshgidrom etni ku-
tilayotgan gidrom eteorologik vaziyat, iqlim o ‘zgarishi at-
rof-m uhitni ifloslanishi va shu kabi boshqa m a ’lum otlarni
m a rk a z la s h g a n h o ld a y ig ‘ish , h a m d a b u a x b o ro tn i
h u k u m a t idoralari va bo sh q a tash k ilo tlarg a taq d im etish
u c h u n m a s ’ul e tib ta y in la n d i. B o sh g id ro m e t g id ro
m eteo ro lo g iy a, iqlim va iqlim o 'z g a rish i, atm o sferan in g
yuqori q a tla m i va o zo n q a tla m in i ifloslanishini n a zo rat
qilish b o ‘yicha xalqaro ham korlikda am alga oshirilayotgan
ishlarda qatnashib kelm oqda.
1995-yil B o sh g id ro m e t ra h b a rig a B M T ning iqlim
o ‘zgarishi b o ‘yicha x a lq a ro konvensiyasi kotibiyatidagi
0 ‘z b e k isto n m illiy vakili m a q o m i b e rilg a n . B M T T D /
G E F n in g « 0 ‘z b e k is to n — iq lim o 'z g a r is h i b o ‘y ic h a
m a m la k a td a g i v aziy atn i o ‘rg an ish » lo y ih a sin i b ajarish
d a v o m id a B o sh g id ro m e t va b o sh q a ta s h k ilo tla r m u ta -
x a ssisla rid a n ib o ra t m a x su s g u ru h tu z ilg a n . Bu g u ru h
14
issiqxona t a ’sirin i y u zag a k e ltira y o tg a n g a z la r m iq d o -
rini a n iq la s h , iq lim s h a r o itin i va iq lim o ‘z g arish i
o m illa r in i o ‘r g a n is h i, s h u n in g d e k , z a h a r li g a z la r
e h iq a r ilis h in i k a m a y tiris h c h o r a - ta d b ir la r i , h a m d a
b u n in g iqtisodiy en erg etik jih a tla rin i tahl.il qilish u ch u n
tu z ilg a n e d i. M a z k u r g u r u h n i s a ’y h a r a k a ti tu fay li
m a m la k a t e n e rg e tik a , n e ft-g a z va k im y o s a n o a tid a is-
siq x o n a t a ’sirin i yuzaga k eltiray o tg an g a z la r ch iqishin i
kam aytirishning texno log ik jih a td a n h a m d a texnologiya
b ozori va u n g a sa rm o y a kiritish b ila n b o g ‘liq vaziyatni
a n iq la s h g a im k o n b e ra d i. S h u n in g d e k , g u ru x d a g i
m utaxassislar to m o n id a n m am lak at iqtisodiyotining eng
m u h im so h a la rig a z a h a rli g a z la r c h iq arilish irii kam ay-
tirish g a q a ra tilg a n te x n o lo g ik lo y ih a la r ta n lo v i va u la r-
ning iq tiso d iy ta h lili am alg a o sh irild i.
Qishloq va suv xo‘jaligi vazirligi tizimidagi 0 4nuon xo‘jaligi
bosh boshqarmasi (sobiq Davlat o ‘rm on xo‘jaligi) m am lakat
o ‘rm on xo‘jaligi u ch u n m as’ul tashkilotdir. Boshqarm a
o'rm o n lar va o ‘rm on zahiralarini, shuningdek, o ‘rmonlarga
tutash q o ‘riqxonalar va milliy bog‘larni saqlash, o ‘rmonlarda
ovchilikni boshqarish va nazo rat qilish, xorijiy sayyohlar
i ichun ovchilik va ekosayyui liik tizimini w i-th h yo'Iiua qu!slama
k o rx o n a la r tu z is h h a m d a o ‘r m o n c h ilik siy o sa ti va
qonunchiligini yuritish vazifalarini bajaradi. 0 ‘zbekistonda
0 ‘rm on xo‘jaligi ilm iy-tadqiqot instituti ham mavjud.
0 ‘z tark ib id a Z oologiya in stituti va «B otanika» ilm iy
ishlab chiqarish m arkaziga ega b o ‘lgan O ‘zbekiston fanlar
Do'stlaringiz bilan baham: |