Amaliy darsning tarkibiga quyidagi mavzular kiradi

7.1 misol. Qatlamni yorish bosimi qiymatini R_QGYO hisoblaymiz.

QGYO suyuqligini minimal haydash sarfi tik va gorizontal yoriqlarni hosil qilishiga muvofiq empirik formula yordamida baholanadi:

(7.1)
(7.2)

bu yyerda , - minimal sarflar, l/sek;

h - qatlamning qalinligi, sm;
, – tik va gorizontal yoriqlarning kengligi, sm;
– yorish suyuqligining qovushqoqligi, mPa .sek;
– gorizontal yoriqning radiusi, sm.
7.2 – jadval
QGYoda foydalaniladigan suyuqlikning qovushqoqligi

Suyuqlik	Qovushqoqlik, mPa.sek	Izoh
Suv	1
Suv, SSQ aralashmasi	1÷ 1500	Kо‘pincha SSQ eritmasi 250÷800 mPa sek qо‘llaniladi
Neftь mazut aralashmasi	Birdan bir necha minggacha, mPa sek

Yoruvchi suyuqlikning turi va uni µ_s – qovushqoqligi mustaqil qabul qilinadi.

Hisob uchun tik va gorizontal yoriqlarni kengligini = 1 sm, =1 sm, gorizontal yoriqning radiusi =70 m teng qabul qilinadi. QGYo suyuqligi sifatida qovushqoqligi =500 mPa sek suvni SSQ eritmasidan foydalanamiz.

Tik yoriqlarni shakllantirish uchun minimal haydaladigan suyuqlikning sarfini hisoblaymiz


m³/sek.

Gorizontal yoriqlarni shakllantirish uchun minimal haydaladigan suyuqlikning sarfini hisoblaymiz

m³/sek.

3) Quduq ustidan haydaladigan bosimni aniqlaymiz

(7.3)

Be yerda: –quduqda suyuqlik ustunining gidravlik bosimi;

–quvurlardagi ishqalanish koeffitsienti bo’lib, Darsi-Veysbax formulasidan aniqlanadi;
-qatlamni gidravlik yorish bosimi tajriba yo’li orqali o’rnatiladi yoki formula bo’yicha:
(7.4)
bu yerda: - tog’ bosimi, Pa;
(7.5)
- tog’ jinsining qatlamda hamma tomonlama qisilgandagi mustahkamligi ( =1,5÷3 MPa);
N - qatlamning joylashuv chuqurligi, m;
- tog’ jinsining o’rtacha zichligi, 2200÷2600 kg/sm³, o’rtacha 2300 kg/sm³;
g - erkin tushish tezlanishi.
Quduqning chuqurligi N > 1000 ÷ 1200 m bo’lganda
formula yordamida aniqlanadi.

Qatlamni yorish bosimi qiymatini R_QGYo hisoblaymiz.

Hisob uchun tog’ jinsining ziligini 2500 kgG’m3, hamma tomondan siqilgan sharoitda qatlam tog’ jinsining yorilishga mustahkamligi = 2 MPa.
Quduqning chuqurligi N = 2000 m.
= 2000^.2500^. 9,8 ^.10^{-6 =} 49 MPa.
= 49 Q 2= 51 MPa.
4. Qatlam bosimini aniqlaymiz
Oddiy hisoblarda qatlam bosimini quduqdagi suyuqlik ustunining gidrostatik bosimiga teng olish mumkin, ya’ni .
–gidrostatik bosim, MPa.
Agarda quduqning chuqurligi H q 2000 m. qatlam bosimini quduqdagi suyuqlikning gidrostatik bosimiga teng
= 20 MPa olish mumkin.
5.Quvurlarda ishqalanishga sarflanaditgan bosim kattaligi aniqlanadi.
Quvurlarda ishqalanishni yengish uchun sarflanadigan bosim Darsi-Veysbax formulasi yordamida (suyuqlikning tarkibida qumning mavjudligini hisobga olib bosim yo’qotilishini kuchayishini mumkinligi).
(7.6)
6.Gidravlik qarshilik koeffitsienti λ suyuqliklar uchun (neft, kerosin, mazut) (7.7.) formula yordamida aniqlanadi va suv asosli suyuqlik uchun 6.3 – jadvaldan qabul qilish mumkin :
λ= 64/ Re (7.7)
Re – o’lchamsiz kattalik Reynolds soni oqimda qovushqoqlik kuchi inertsiya kuchini orlig’idagi nisbatlarni tavsiflaydi:
, (7.8)
Re ....400 bo’lganda qabul qilinadi va 1,5 marta kattalashtiriladi;
Q - q haydash darajasi ( suyuqlik sarfi), m³/sek;
- NKQ ning ichki diametri, m.
Suyuqlik-qum tashigichni qovushqoqligi qum tashuvchi sifatida qo’llaniladigan suyuqlik qavushqoqligiga asosan 5. 2-jadvaldan olinadi:
, mPa sek (7.9)
bu yerda - aralashmada qumning hajmiy kontsentratsiyasi, kg/m³:
(7.10)
Bu yerda S_qum – 1 m³ suyuqlikning tarkibida qumning kontsentratsiyasi, kg//m³:
qovushqoq suyuqlik uchun S_qum = 180 400 kg/m³; suv uchun S_qum = 40 50 kg/m³;
qumning zichligi, kg/m³ (o’tacha ρ _qumq 2500 kg/m³).
(7.11)
bu yerda, ρ_qum.s - qum tashuvchi suyuqlikning zichligi, kg/m³; ρ_s- qum tashuvchi sifatida qo’llaniladigan suyuqlikning zichligi , kg/m³.
Hisob uchun tog‘ jinsining ziligini 2500 kg/m3, hamma tomondan siqilgan sharoitda qatlam tog‘ jinsining yorilishga mustahkamligi = 2 MPa.
Quduqning chuqurligi N = 2000 m.
= 2000^.2500^. 9,8 ^.10^-6 = 49 MPa.
= 49 + 2 = 51 MPa.