Adabiyot 7-sinf

SHE’RIY VAZNLAR

1. Shoirning ichki kechinmalari ifodasi bo’lib, ma’lum bir qolipga solingan ritmik nutq she’r deb ataladi

2. 0‘zbek she’riyatida uchta: barmoq, aruz va erkin vaznlar qo‘llanilib kelmoqda

3. o’zbek she’riyatida eng ko‘p tarqalgan vazn barmoq vazni bo‘lib, unda misralarda bo‘g‘inlar soni bir xilda takror lanadi va bir xil guruhlanadi

4. Barmoq vaznida ikki xil vazn bor: sodda va qo‘shma vazn

5. Agar she’rning boshidan oxirigacha misralardagi bo‘g‘inlar miqdori bir xil bo’lsa, sodda vazn deyiladi:

Qani, ayt maqsading nimadir sening? 11 bo’g‘in,

Nega tilkalaysan bag‘rimni, ohang? 11 bo’g‘in

6. Misralardagi bo’g‘inlar miqdori ikkiuch xil ko‘rinishda bo’lsa, qo’shma vazn deyiladi:

Alisherga alla aytib uxlatgan 11 bo‘g'in,

Sen ona. 3 bo‘g‘in (Mirtemir);

Qubbon sohilida qomating bukib, 11 bo‘g‘in,

Oltin barglaringni ko‘l uzra to’kib, 11 bo‘g‘in,

Nimalar haqida surasan xayol, 11 bo‘g‘in,

So‘yla, majnuntol? 5 bo‘g‘in (E.Vohidov)

7. Barmoq she’r tizimida bo‘g‘inlarning muayyan gu ruhlarga bo’linishi turoq deb ataladi. Bo‘g‘inlarning qanday ko‘rinishda turoqlarga bo‘linishi esa she’rning o‘ziga xos ritmi, ohangini keltirib chiqaradi

8. «Garchi shuncha / mag‘rur tursa ham 4 + 5 = 9 Piyolaga / egilar choynak» 4 + 5 = 9

9. «Yigitlar / maktubin / bitganda qondan» 3 + 3 + 5

= 11

10. «Tuproq ko‘chalardan / chopgan bolalik» 6 + 5

= 11

11. Vazndan vaznga ko‘chishga asoslangan she’riy tizim erkin vazn sanaladi

12. Erkin vaznga misol: «Bas, yetar, cholg‘uchi, bas qil sozingni, Bas, yetar, ko‘ksimga urmagil xanjar»

13. «Qani, ayt maqsading nimadir sening? Nega tilka laysan bag‘rimni, ohang?» she’ri necha bo’ginli she’r va qanday vazn hisoblanadi? J: 11 bo‘g‘inli, sodda vazn

14. Alisherga alla aytib uxlatgan

Sen ona. (Mirtemir) Ushbu she’r qanday vaznga kira di? J: Qo‘shma vazn

15. She’rda qaysi o‘rinlardagi to‘xtalishga pauza deyila di? J: Turoqlar, misralar va bandlar orasidagi