A. M. Eshmuradov, D. T. Normatova

Ko‘p stansiyali OFDM kirishining qo‘llanilish xususiyatlari

O‘tgan asrning 60-yillarida ishlab chiqilgan texnologiya bo‘lib, nisbatan yaqinda qo‘llanila boshlandi. OFDM qisqartmasi bilan belgilanadigan ortogonal chastota bo‘yicha multiplekslash spektral samaradorlikni yaxshilash hisobiga radiokanalning o‘tkazish polosasining sezilarli oshirilishini ta’minlaydi. Binobarin, OFDMning qo‘llanilishi egallanadigan chastotalar polosasini yoki modulatsiyalash darajasini o‘zgartirmasdan uzatish tezligini oshirishga imkon beradi. Shuning uchun OFDM ko‘plab zamonaviy simsiz aloqa tizimlarida, masalan, IEEE 802.11 (Wi-Fi) va IEEE 802.16 (WiMAX) tizimlarida, shuningdek, simli ADSL tizimlarida ishlatiladi. Keng polosali simsiz ulanish (KPSU) tizimlarida raqamli kanal uchun asosiy buzuvchi omil ko‘p nurli tarqalishdan xalaqitlar hisoblanadi. Bu xalaqitlar turi zich qurilishli shaharlarda binolar va boshqa inshootlardan radiosignalni ko‘p karrali qaytishlar tufayli efirda qabul qilish uchun juda o‘ziga xos hisoblanadi (2.10-rasm).

Bu muammoning tubdan yechilishi ko‘p nurli qabul qilishda xalaqitlar bilan kurashish uchun maxsus ishlab chiqilgan OFDM ortogonal chastota bo‘yicha multiplekslash texnologiyasining qo‘l-

2.10-rasm. Signalning ko‘p nurli tarqalishi

lanilishi hisoblanadi. Spektral samaradorlikni oshirishdan tash- qari, OFDM ko‘p nurli tarqalish va simvollararo interferen- siyaning yaxshi ma’lum bo‘lgan salbiy samaralarini kamayti- rishga imkon beradi. OFDM signal har biri yetarlicha past tezliklarda modulatsiyalanishi mumkin bo‘lgan tor polosali subkanallar to‘plamini birlashtiradi. Shuningdek, tizimlar, aso- san, yuqori modulatsiyalash tezligili tizimlar minimal sim- vollararo interferensiyaga uchraydi. Texnologiyaning yana COFDM (kanalli kodlash birlashmasi, C va OFDM qisqartmasi) usuli yaxshi ma’lum va DVB-T/T2 radioeshittirish raqamli tizimlarida keng ishlatiladi. OFDMda keng polosali ketma-ket raqamli oqim har biri alohida tashuvchida uzatiladigan ko‘p sonli tor polosali parallel oqimlarga (suboqimlarga) o‘zgartiriladi (2.11-rasm).

OFDMning asosiy ijobiy va salbiy tomonlarini qisqacha ajratish mumkin:

Ijobiy tomonlari:

• 
  Ko‘plab nimtashuvchilar sonida spektrni og‘diruvchining deyarli to‘g‘ri burchakli shakli orqali tushuntiriladigan radio- chastotalar spektridan foydalanishning yuqori samaradorligi;
  

Chastotalar kanallari

2.11-rasm. OFDM spektri.

• 
  Oddiy apparatli ishlatish: asosiy operatsiyalar raqamli ishlov
  

berish usullari orqali amalga oshiriladi;

• 
  simvollararo xalaqitlarga (ISI – intersymbol interferense) va nimtashuvchilar orasidagi interferensiyaga (ICI – intercarrier interferense) yaxshi qarshi turish. Natijada ko‘p nurli tarqalishga moyillik;
  
• 
  Har bir nimtashuvchi uchun turli modulatsiyalash sxema- larining qo‘llanilishi, bu xalaqitbardoshlik va ma’lumotlarni uza- tish tezligini adaptiv o‘zgartirishga imkon beradi.
  

Salbiy tomonlari:

• 
  Chastota va vaqtni yuqori sinxronlashtirishning zarurligi;
  
• 
  Mobil tizimlarda OFDMning qo‘llanilishini cheklaydigan
  

Dopler samarasiga sezgirlik;

• 
  Zamonaviy uzatkichlar va qabullagichlarning noidealligi fazaviy shovqinni keltirib chiqaradi, bu tizimning unumdorligini cheklaydi;
  
• 
  OFDMda ko‘p nurli tarqalish bilan kurashish uchun ishla- tiladigan himoya intervali signalning spektral samaradorligini kamaytiradi.
  

Barcha kamchiliklariga qaramasdan, OFDM yirik shaharlar sharoitlarida ishlaydigan zamonaviy tarmoqlar arxitekturalari uchun juda yaxshi yechim hisoblanadi. Texnik taraqqiyot va bozorning dinamikasi (o‘zgarishlari) ishlab chiqaruvchilarni doimo mavjud texnologiyalarni takomillashtirishga undaydi. Natijada o‘z asosida turli OFDM modifikatsiyalarini ishlatadigan qurilmalar paydo bo‘ladi.

OFDM keng polosali ketma-ket raqamli oqim har biri alohida tashuvchida uzatiladigan ko‘p sonli tor polosali parallel oqimlarga (suboqimlarga) o‘zgartiriladigan prinsipial yangi modulatsiyalash turi hisoblanadi (2.12-rasm).

OFDM guruhli radiospektridagi qo‘shni f₁, f₂, ..., f_n tashuvchilar orasidagi Δf chastotalar farqi demodulatorda indivi- dual tashuvchilarning ajratilishi imkoniyati shartlaridan tanlanadi.

Bitta tashuvchi

Ko‘plab tashuvchilar