Mikroprotsessor Mikroprotsessor (MP) ~ shaxsiy kompyuteming marka/.iy qurilmasi boiib kompyuteming barcha blok- larini boshqarish va axborotlar ustuda arifmetik hamda mantiqiy amallami bajarish uchun moijallangan. Boshqarish qurilmasi (UIJ) kci akli vaqt momentlarida kompyuteming barcha bloklariga maium boshqarish signallarini (boshqarish impulslarini) bajarilayotgan amallaming xususiyatlaridan va oldingi bajarilgan amalning natijasidan kelib chiqqan holda beradi; bajarilayotgan amal ishlatadigan xotira yacheykasining manzilini hosil qiladi va bu manzilm kompyuteming tegishli blokiga uzatadi; boshqarish qurilmasi tayanch impulslar ketma-ketligini takt impulslar generatoridan oladi. Mikroprotsessorning tarkibiga bir necha komponentlar kiradi: Arijmeiik-mantiqiy qurilma (AMQ) barcha arifmetik va mantiqiy amallami sonli va belgili axborotlar ustida bajarish uchun moijallangan (kompyuterlarda amallaming bajarilishini tezlatish uchun AMQ ga qo‘shimcha matematik soprotsessor ulanadi). Mikroprotsessor xotirasi (MPX) bevosita . yaqin taktlarda ax- borotni qisqa vaqt saqlash, yozish va uzatish uchun ishlatilishga moijallangan; kompyutemi yuqori tezlik bilan ta'minlash uchun MPX registrlarda qurilgan, tezkor mikroprotsessorning samarali ishlash i uchun asosiy xotira esa har doimham zarur boigan axborotni yozish, qidirish va o‘qish tezligini ta'minlab bera olmaydi Registrlar - xotiraning turli uzunlikdagi tezkor yacheykalaridir (TX yachey- kasidan farqli, ularda standart uzunligi 1 bayt va ancha tezligi kam).
1.9-rasm. Shaxsiy kompyuteming tarkibiy sxemasi.
Mikroprotsessoming interfeys tizimi SHKning boshqa qurilmalari bilan ulash va aloqasini tashkil etish uchun mo‘ljallangan; o‘z tarkibiga. MP ning ichki mterfeysini, buferli xotira registrlarini va kiritish-chiqarish portlarini boshqarish sxemalarini hamda tizimli shinani oladi. Interfeys (interface) - kompyuter qurilmalarini samarali muloqotini ta'minlab beruvchi ulanish va aloqa vositalar majmuasi. kmtish-chiqarish portlari (I/O ports) - SHK interfeys tizimining i lciMciiilan, ular orqali MP boshqa qurilmalar bilan axborot .ihiiasliadi I'tiki mipulsliir generatori elektor impuls ketma-ketliklarini hosil <|ila
ними: chastotasi tizimli shinaning takt chastotasini aniqlab I >. i,i< 1i M i k i
(>p lotscssorning takt chastotasi ancha yuqori: u shinaning i.iki < liastoiasim N marta oshirilganiga teng (N chastota ko‘paytiru- \« lii adu) Ikkita impuls oralig‘idagi vaqt bitta takt vaqtini aniqlab bi iadi yoki oddiy qilib mashinani ishlashtakti deb aytiladi. Taktim- I >111 • ■. I;ii i4‘iK‘ialonnmg chastotasi shaxsiy kompyuteming asosiy kn r*:.iIkii lihnulan bin ’bo‘lib, ko‘pincha uning ishlash tezligini • niH|lali I>i-i adi. duinki hisoblash mashinasida har bir amal ma'lum i.ikil.n '.imikI.i l),i|.iiil.nh ii/iihii s In и д . li/imh shina kompyuteming asosiy interfeys и. mu I>>> hi. и li.iu ha <|tnilmalaini o'zaro ulanishi va aloqasini H i i/mill ',hmaiim)> tarkibi quyidagilardan iborat:
axhoKiilainini' koilh shiiutsi (AKSH), operandani sonli kodlar i • .i/i v.idlai 11,11 n j • haichasmi parallel uzatish uchun simlar va ■ .\cinalaid;ui iborat,
man/.illarning kodli shinasi (MKSH), tashqi qurilmaning kmtish-chiqarish portini yoki asosiy xotira yacheykasining manzil kodlar razryadlarining barchasini . parallel uzatish uchun simlar va sxemalardan iborat;
ko‘rsatmalaming kodli shinasi (KKSH), mashinaning barcha I >lok lariga ko‘rsatmalami (boshqarish signallari, impulslari) uzatish uchun simlar va sxemalardan' iborat;
manba shinasi, SHK bloklarini elektor energiyasi bilan la'minlash tizimiga ulash uchun simlar va sxemalardan iborat.
Tizimli shina axborot uzaiishning uch yo‘nalishini ta'minlaydi:
mikroprotsessor va asosiy xotira o‘rtasida;
mikroprotsessor va tashqi qurilmalaming kiritish-chiqarish portlari o‘rtasida;
asosiy xotira va tashqi qurilmalaming kiritish-chiqarish portlari o ‘rtasida (xotiraga bevosita ega bo‘lish ish tartibida);
Barcha bloklar, aniqrog‘i ularning kiritish-chiqarish portlari unifikatsiyalashtirilgan mos razyemlar orqali shinaga bir xil ulanadi: bevosita yoki kontrollyor (adapterlar) orqali. Tizimli shinani boshqarishni mikroprotsessor tomonidan bevosita yoki ko‘pincha qo‘shimcha mikrosxema shina kontrollyori orqali ulanadi, u asosiy boshqarish signallarini hosil qiladi.
