9-mavzu: din madaniyat fenomeni

Tarixiy ma’naviy merosimizda Buxoro hanafiya mazhabi ilmiy markazining vujudga kelishi musulmon olamida ulug‘ alloma sanalgan Muhammad ibn Hasan Shayboniyning shogirdi, buyuk faqih Abu Hafs Kabir va u tarbiyalab yetishtirgan olimlar bilan bog‘liq bo‘lsa, Samarqand ilmiy markazining asos solinishida Imom al-Buxoriy, Imom ad-Dorimiy, Abu Mansur Moturidiy kabilarning xizmatlari katta bo‘lgan. Bu ikkita ilmiy markazdan islom olamida mashhur bo‘lgan bir necha minglab allomalar yetishib chiqqanlar. Ular orasida Abu Hafs Kabir Markaziy Osiyoda fiqh ilmiga asos soldi, Imom Buxoriy hadis ilmining sultoni darajasiga yetishdi. Abu Mansur Moturidiy sunniylikda kalom maktabini yaratdi. Burhoniddin Marg‘inoniy fiqh ilmining qonunlarini hujjatlashtirib berdi. Abu Bakr Kolobodiy tasavvufning ilmiy asoslarini ishlab chiqdi. Bularning bari islom ilmining taraqqiy etishiga xizmat qildi. Shu davrda har ikki ilmiy markazning eng yaxshi an’analarini davom ettirgan ulug‘ allomalardan biri, buyuk faqih Abu Zayd Dabusiy bo‘ldi. Barcha islomiy ilmlar asosan sakkiz qismga ajratilib, ularga ilmi tafsir, ilmi usul ul-xadis, ilmi hadis, ilmi usul ul-kalom, ilmi kalom, ilmi usuli fiqh, ilmi fiqh, ilmi tasavvuf kabi ilmlar kiritilgan.
O‘zbekistonda Prezident Shavkat Mirziyoevning 2017 yil 15 iyun kuni Toshkent shahrida bo‘lib o‘tgan «Ijtimoiy barqarorlikni ta’minlash, muqaddas dinimizning sofligini asrash – davr talabi» mavzusidagi anjumanda bildirgan takliflariga ko‘ra viloyatlarda kalom, hadis, fiqh, aqida va tasavvuf ilmlarini o‘rganishga ixtisoslashtirilgan 5 ta ilmiy maktab ochildi. Ushbu ma’rifat markazlari endilikda boy ilmiy-tarixiy merosimizni o‘rganish va targ‘ib qilishga xizmat qilmoqda. Shu yo‘l orqali aholining diniy radikallashuvining oldi olinib, o‘zaro hamjihatlik muhitini qaror toptirish ko‘zda tutilgan. Xususan, 2017 yil 8 noyabrda Samarqand viloyatida Kalom ilmi maktabi, 10 noyabr kuni Qashqadaryo viloyatida Aqida ilmi maktabi va Buxorodagi Mir Arab oliy madrasasi huzurida Bahouddin Naqshband Tasavvuf ilmi maktabi hamda 13 noyabr kuni Farg‘ona viloyatida Islom huquqi maktabi, 2018 yil 16 aprelda Samarqand viloyatida Hadis ilmi maktabi kabi maktablar ish boshladi. Bu ilmiy maktablarning faoliyatidan ko‘zlangan asosiy maqsad islom dinini chuqur o‘rganish va uning ma’rifatparvar g‘oyalarini keng jamoatchilikka, shu jumladan, oddiy fuqarolarga yetkazishdan iboratdir.