8-мавзу. Тафаккурни тадқИҚ этишининг асосий йўналишлари

2-расм. Тафаккур қилиш жараёнининг кўринишлари
Ҳукмларда – атрофимиздаги нарсалар ва ҳодисалар ўртасидаги боғлиқликни акс эттиради. Масалан, “Инсон онгли мавжудот” деган ҳукм – фикр “одам, инсон”, “онг” ва “мавжудот” тушунчалари ўртасидаги боғлиқликни ифодалаб турибди. Ана шундай ҳукмлар бизнинг нутқимизда ҳар куни жуда кўп ишлатилади ва улар табиатан турли боғлиқликларни тасдиқлайди ёки инкор қилади ёки рост ва ёлғон бўлади.
Хулосалар – мантиқий тафаккурнинг яна бир маҳсули бўлиб, улар фикрлар, ҳукмлар ва тушунчалар ўртасидаги боғланишдан янги бир фикрларни келтириб чиқаришни назарда тутади.

3-расм. Фикрлаш жараёнини таъминловчи операциялар классификацяси


3.Тушунчаларни шакллантириш, мантиқ ва қарор қабул қилиш.
Фикрлаш тушунчаси. Тушунчаларни шакллантириш: қоидаларни ўзлаштириш, ассоциация, гипотезаларни текшириш. Концепцияни шакллантириш стратегиялари.
Мантиқ. Силлогизмдаги гапларнинг турлари. Баҳснинг шакли, далил мазмуни, мавзу. Инсоний қарор қабул қилиш. В. Лефебр концепцияси.
Муаммони ҳал қилиш. "Функционал фиксация" тушунчаси (К.Дункер). Муаммони ҳал қилиш моделлари: универсал муаммони ҳал қилувчи; муаммолар типологияси; қийинроқ масалаларини ечиш модели.
Интеллект. Ақл-идрок назариялари. Интеллект тушунчаси. Ақл-идрокни тавсифловчи қобилиятлар. Интеллектнинг омил назарияси. Гесталтнинг ақлий психологик назарияси. Ақл-идрокнинг этологик назарияси. Жараён-фаолият ёндашуви. Когнитив таълим назариялари. Ўрганиш муаммоси контекстида ақлни ўрганиш. Ақлий тезлик индивидуал интеллектуал фарқларнинг асоси сифатида. Элементар ахборот жараёнлари индивидуал интеллектуал фарқларнинг асоси сифатида.
Когнитив корреляция усули. Интеллектнинг структуравий даражадаги назарияси. Когнитив жараёнларни функционал ташкил этиш назарияси. Интеллект мотивацияни назорат қилиш шарти сифатида.
Сунъий интеллект. Сунъий интеллектнинг (АИ) яратилиш тарихи. Сунъий интеллекда"қаттиқ" ва "юмшоқ" позициялар.