6-mavzu. Iste’molchi tanlovi, Daromad va almashtirish samarasi

---

6-mavzu. Iste’molchi tanlovi, Daromad va almashtirish samarasi 
Reja: 
6.1. Budjet chizig’i: iste’molchining qanday imkoniyatlari mavjud?

6.2. Tanlov: iste’molchi nimani xohlaydi 

6.3. Optimallashtirish: iste’molchi nimani tanlaydi? 
6.4. Uch qo’llanma 
6.5. Daromad-iste’mol chizig‘i 
6.6. Daromad va almashtirish samaralari 
Agar biz do’konga boradigan bo’lsak, minglab sotib olishimiz mumkin bo’lgan 
mahsulotlarga duch kelishimiz mumkin. Chunki hamma xohlagan narsalarimizni sotib 
olishimizga bizning moliyaviy taklifimiz chegaralanganligi to’sqinlik qiladi. Shuning 
uchun biz xohish va istagimizga eng ma’qul keladigan, qurbimiz yetadigan turli 
mahsulotlarning narxlarini ko’rib chiqamiz
1
.
Bu bo’limda biz xaridor qanday qilib mahsulot xarid qilish tanlovini amalga 
oshirishi haqidagi nazariyani o’rganamiz. Oldingi boblarda ko’rganimizdek talab egri 
chizig’I xaridorni mahsulot xarid qilmaslik xohishini paydo qiladi. Mahsulot narxi 
oshganda iste’molchilar kamroq haq to’lashga urinishadi, shu tufayli taklif miqdori 
kamayadi. Biz hozir talab egri chizig’i atamasi uzra chuqurroq ish olib boramiz.
Iste’molchi tanlovi nazariyasi kishilarning iste’molchi sifatida tanlovini“imtihon 
qiladi”. Xaridor bittadan ko’p tovar sotib olganda boshqa mahsulotning hammasigayam 
qurbi yetmay qoladi. Agar kishi ko’p dam olib kam ishlasavau kamroq daromadga ega 
bo’ladi hamda u kam iste’mol qiladi. Agar u daromadini ko’pini sarflab kamini saqlab 
qo’ysa kelajakda past hajmda ehtiyoj qondirishiga to’g’ri kelib qoladi. Iste’molchi 
tanlovi nazariyasi istemolchining boylgini namoyon qilishi va atrofidagi o’zgarishlarga 
qanday refleks ko’rsatishini “tekshirib” boradi.
Iste’molchining tanlov nazariyasini o’rganaturib uy ho’jaliklari fikrgamuhtoj 
bo’lgan uchta savolga murojaat qilishimizga to’g’ri keladi:

Har doim talab egri chizig’i pastga tomon yo’naladimi?

Ishchi taklifiga ish haqi qanday ta’sir etadi?

Uy ho’jaliklari jamg’armasiga foiz savkasi qanday ta’sir ko’rsatadi?
Avvalo bu savollar bir-biriga bog’liq emasdek tuyilishi mumkin. Ammo 
mavzuga kirib borar ekanmiz, iste’molchining tanlov nazariyasidan 
savollarning har biriga yo’nalish olishimiz mumkin.