6 Mavzu: Invazion kasalliklarda oziq – ovqat maxsulotlarini vsesi. Reja

Cho’chqa sistiserkozi
Invazion kasallik bo’lib qo’zg’atuvchisi sistiserkus cyelulozis odamni ingichka bo’limi ichagida parzitlik qiladigan tasmasimon gijja.
Kasallikni lichinkalik formasi cho’chqalarni muskul oralig’i biriktiruvchi to’qimalarida joylashadi Tayenia salium. Kasallikni voyaga yetgan formulasi odamlarni ingichka bo’lim ichagi devoriga o’zining so’rg’ichlaridagi ikki qator bo’lib joylashgan ilmoqchalari bilan yopishib olib parazitlik qiladi va 4 m uzunlikdagi gijja bo’g’imlardan iborat bo’lib, yetilgan bo’g’imlarda 50000 tagacha yetilgan tuxum bo’ladi. Yetilagan bo’g’imlari aloxida uzilib axlat bilan tashqariga chiqadi. Cho’chqalar asosan odamlar axlati va tuxumlar bilan zararlangan oziqani iste’mol qilishi natijasida kasallanadi. Cho’chqa organizimiga tushgan tuxumlar xuddi qoramol sistiserki kabi rivojlanishga ega bo’lib 2,5 - 4 oydan so’ng muskular oralig’i biriktiruvchi to’qimalarida sistiserka (finna) aylanadi.
Odamlar asosan zararsizlantirilmagan sistiserkli cho’chqa go’shtini iste’mol qilishi natijasida kasallanadi. Oziqa bilan ingichka bo’lim ichaklarga tushgan sistiserk 2-3 oydan so’ng to’liq voyaga yetgan gijjaga aylanadi. Cho’chqa sistiserkini, qoramol sistiserkidan farqi uning so’rg’ichlari qo’rollangan bo’lib, ikki qator ilmoqchalarga ega.
Cho’chqa sistiserki ham xuddi qoramolnikidek yumaloq ovalsimon shakilda bo’lib, atrofi biriktiruvchi to’qima bilan o’ralgan, ichida tiniq suyuqlik va egilgan boshchasi joylashadi. Uzunligi 6-15 mm, boshchasi qurollangan, go’sht orasida 3 oyda to’liq rivojlangan darajasiga erishadi.

Ularni cho’chqa organizimida joylashishi
Finkalar asosan chaynash musuklida, bo’yin, yelka muskullarida, qovurg’alararo, va yurak, til muskullarida ko’proq, a kamroq bel va orqa oyoq muskullarida joylashadi.

Go’shtni sanitariya jixatidan baholash
Cho’chqa organizimi kuchli zararlangan bo’lsa ya’ni 40 sm² tekshirilgan muskulda 3 yoki undan ortiq sistiserklar topilsa, unda cho’chqaning go’shti va ichki organlari texnik utilizasiya qilinadi. Agar tekshirilshda 3 tadan kam sistiser topilsa,unda go’sht va go’shtli kalla-poychasi qaynatish, muzlatish yoki tuzlash yo’li bilan zararsizlantiriladi. Ichki yog’i - miyada, jigarda, buyrakda, qorinda va oyoqlarni pasti qismida finnalar topilmasa cheklovsiz ishlatiladi.
Teri osti yog’i (shpig) 100⁰ da eritilib shu xarorat 20 daqiqa ushlab turiladi. Sistiserkli go’shtni muzlatish yo’li bilan zararsizlantirishda, muskul orasidagi xarorat minus 10⁰ da bo’lib, kamerani xarorati minus 12⁰ da 10 kun ushlab turiladi. Agar muskul orasidagi xarorat minus 12⁰ ga yetkazilsa 3 kunda to’liq zararsizlantirilgan hisoblanadi.

Exinokokkoz
Bu kasallik bilan asosan qoramollar, to’ya, qo’y, ot,eshshak va o’txo’r yovvoiy hayvonlar hamda odamlar kasallanadi.
Kasallikni asosiy xo’jayini it, tulki, bo’ri va shaxollar bo’lib, qo’zg’atuvchisi – exinakokkoz granilozis go’shtxo’r hayvonlarni ingichka bo’lim ichagida parazitlik qiladi. Gelmintni to’rta so’rg’ichi qurollangan bo’lib ichak devoriga yopishadi., tanasi 4 bo’g’imdan iborat, uzunligi 2-6 mm, oxirgi yetilgan bo’g’imida 500-800 dona yetilgan tuxum bo’ladi.
Parazitni oraliq xo’jayini o’txo’r hayvonlar va odam oziqa va ko’katlar orqali yetilgan tuxumni iste’mol qilishi orqali kasallanadi. Tuxumlar ovqat hazim qilish organlari orqali limfa va qonga tushib butun tanaga tarqaladi.
Tuxumlar o’zini keyingi rivojlanish davrini asosan parinximatoz organlar o’pka, jigarda va boshqa organlarda davom ettiradi. Asosan o’pka va jigarda rivojlanib, u yerda pufaklar hosil bo’ladi. Pufaklar ichida tiniq suyuqlik va ko’p miqdorda skolekslar bo’ladi, puzirni kattaligi nuxatdan to yosh bola kallasidek keladi. Qoramollarda exinokokkoz pufaklari ko’proq o’pkada, kamroq jigarda, yana kamroq buyrakda, taloqda va boshqa joylarda. Qo’ylarda esa ko’proq jigarda, kamroq o’pkada, cho’chqada esa asosan jigarda joylashadi.

Mahsulotlarni sanitariya jixatidan baholash.
Juda ko’p zararlangan organlar o’pka, jigar va boshqalar texnik utilizsiya qilinadi, kamroq zararlangan organlar tozalanib va go’shti to’xtovsiz chiqariladi.