6-cинфлар учун

Qalaysiz bronzalar
Br 
(40) 
(20) 
(8) 
Armatura ktulki, tishli g’ildiraklar 
uchun 
Podshumniklar, nasos korpuslari, 
gaykalar, salniklar uchun
Cherpyak patshumniklari, putilkalar, 
tishli g’ildiraklar uchun 
Yuqori bosimda ishlovchi armature 
korpuslari, og’ir sharoitda (yuqori 
nagiruskada) detsallar uchun 
Padshumnik vikladish quymalari 
uchun 
Br 
40 (50) 
10(12) 
100 
Br 
10-3-1,5 
50 
(12) 
(120) 
Br 
10-4-4,L 
60 
(5) 
(170) 
Br,S 30 
6 
4 
(25) 

---

11 
Bronza markalaridagi harflar shu bronza tarkibidagi elementlarni ko’rsatadi. 
Masalan, O — qalay, Sb —pyx, Pb—qo’rg’oshin, N — nikel, Al —alyuminiy, 
Ms—marganes, Fe— temir. Raqamlar elementlarga taalluqli bo’lib, ularning 
qotishmadagi o’rtacha miqdorini prosent hisobida ko’rsatadi, qolgani esa mis 
bo’ladi. Masalan, Br.OSbPbN-3-7-5-1 markali „Br" bronza deyilgani bo’lib, bu 
erda qalay (O)—3%, rux (Sb) — 7%, qo’rg’oshin (Pb) — 5%, nikel (N) —1%, 
qolgani (84%) esa misdir.
Latunlar
. Mashinasozlik sanoatida foydalaniladigan latunlarni ham ikki 
gruppaga: oddiy latunlar gruppasi bilan mahsus latunlar gruppasiga bo’lish 
mumkin. Oddiy latunlar mis bilan rux qotishmasi bo’lib, ular quymalar olishda 
kam ishlatiladi, chunki ularning mexanik xossalari ancha past bo’ladi. 
Quymakorlikda quymalar olishda, asosan, mahsus latunlardan foydalaniladi. 
Mahsus latunlar olishda oddiy latunlarga qalay, alyuminiy, nikel, marganes, temir, 
qo’rg’oshin kabi boshqa elementlar ma’lum miqdorda qo’shiladi.
Latunlarga qo’shiluvchi elementlarning turi va miqdori qotishmadan 
kutilgan xossalarga ko’ra belgilanadi. Shuni aytish kerakki, mahsus latunlarning 
xossalari – puxtaligi, qattiqligi kesib ishlanuvchanligi va quyilish xossalari oddiy 
latunnikidan birmuncha yuqoridir. 7- jadvalda quymalar olishda ishlatiladigan 
mahsus latunlarning markalari, mexanik xossalari va ba’zi ishlatilish soxalari 
keltirilgan. 
Jadvalda qavslar ichidagi raqamlar metall qoliplarda olingan quymalarga, 
qavslar ichiga olinmagan raqamlar esa gilli qum qoliplarda olingan quymalarga 
taalluqlidir. Latunlarning markalanishi bronzalarning markalanishidan shu bilan 
farq qiladiki, latunlarda „Br" emas, balki „L" qo’yiladi, bu esa latun demakdir. 
Qotishmadagi misning o’rtacha miqdorini birinchi raqam ko`rsatsa, qolgan 
raqamlar navbatdagi elementlarning o’rtacha miqdorini bildiradi. Rux miqdori 
ko’rsatilmaydi, u hisoblab topiladi.
Rangli 
metallarni 
qotishmalaridan 
mashinasozlik, 
samalyotsozlik, 
Latun markalari 
Uzulishdagi 
mustahkamligi 
Nisbiy 
uzgarishi b % 
Bazi ishlatilish sohalari 
LA67-2-5 
Ummumiy mashinasozlikda va kema sozlikda 
koroziyaga chidamli detallar uchun
LAJMs66-6-3-2 
30(50) 
12(15) 
Yuqori nagruzka sharoitida ishlovchi, jumladan 
qisish vint gaykalari,chervyak vintlari va boshqalar 
uchun. 
LAJ60-1-1L 
384(2) 
7(7) 
Armatura, vtulka va padshivniklar uchun. 
LK80-3L 
25(30) 
20(18) 
Daryo suv sharoitida ishlovchi detallar va 
armaturalar uchun. 
LKS80-3-3 
253(0) 
7(15) 
Vtulka, padshivnik va salniklar uchun. 
LMsS58-2-2 
25(35) 
10(8) 
Padshivniklar, vtulkalar va boshqa antifriksion 
detallar uchun. 
LMsJ55-3-1 
45(50) 
10(15) 
Kemasozlik armaturalari, yirik detallar (vint, 
lopastlar) uchun. 
LS39-1L 
20 
20 
Padshivnik vtulkalari kabi metallar uchun. 

---

12 
radiotexnika va elektrotexnika sanoatida hamda boshqa sohalarda keng ko`lamda 
foydalaniladi, ishlatish joyiga qarab har xil rangli metall qotishmalarini olish 
mumkin.
Rangli metallarga mis,alyuminiy, ruh, qalay, oltin, nikel va boshqalar kiradi. 
List metallar 0,5 dan 2 mm gacha qalinlikdagi yupqa metallardan iboratdir. Metall 
listlari oq va qopa bo’lib, buning sababi ularning sirtida yupqa qalay qoplami 
bo’lishi va bo’lmasligidir. Qopa metall listidan texnik maqsadlarda foydalaniladi, 
yupqa oq metallar esa ko’proq uy-ro’zg’or buyumlari uchun ishlatiladi