3 mundarija

Jahon banki guruhi va uning takibidagi tashkilotlar faoliyati

Jahon banki xalqaro moliya tashkiloti hisoblanib, rivojlanayotgan mamlakatlarga moliyaviy va texnik ko‘mak berib ularning iqtisodiyoti rivojlanishiga katta hissa qo‘shish maqsadida tashkil etilgan. Tashkilot 1944-yil Bretton-Vudsda tashkil etilgan bo‘lib, hozirgi vaqtda shtab-kvartirasi Vashingtonda joylashgan. Dastlab Jahon banki sifatida Xalqaro tiklanish va taraqqiyot banki tushinilgan. 1960-yilga kelib esa, Xalqaro rivojlanish assotsatsiyasi tuzildi hamda Jahon banki deganda ushby ikki yirik tushinila boshlangan. Keyinchalik ushbu ikki tashkilotga yana uch tashkilot qo‘shildi. Ular Xalqaro moliyaviy korporatsiya, Investitsiyalarni kafolatlash bo‘yicha ko‘p tomonlama agentlik va Investitsion bahslarni tartibga solish bo‘yicha xalqaro markaz. Jahon bankining asosiy vazifasilaridan biri iqtisodiy taraqqiyotni moliyalashtirish hisoblanadi. Agarda Jahon bankining birlamchi kreditlari ikkinchi jahon urushidan so‘ng Yevropaning iqtisodiyotini tiklashga yo‘naltirilgan bo‘lsa, keyinchalik jahonning qoloq mamlakatlari iqtisodiyotini tiklashga qaratilgan.

Hozirgi vatda Jahon bankining asosiy maqsadi rivojlanayotgan mamlakatlarning ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotiga, mazkur mamlakatlarning ishlab chiqarish darajasini oshirishga yordam berish, aholining ijtimoiy ahvolini yaxshilashga ko‘maklashishdir.
Hozirgi davrda Jahon banki ming yillik Deklaratsiyasiga muvofiq o‘z faoliyatining asosiy vazifalarini belgilab olgan. Ming yillikdagi rivojlanish maqsadlariga 2025-yilgacha erishish lozim bo‘lib, u o‘z ichiga quyidagilarni oladi:

• 
  kambag‘allik va ochlikka barham berish;
  
• 
  umumiy boshlang‘ich ta’limni ta’minlash;
  
• 
  bolalar o‘limini qisqartirish;
  
• 
  onalik muhofazasini yaxshilash;
  
• 
  VICH(SPID) bezgak va boshqa kasalliklarga qarshi kurashish;
  
• 
  atrof-muhitni barqaror rivojlanishini ta’minlash;
  
• 
  rivojlanish maqsadlarida global hamkorlikni shakllantirish.
  

Jahon banki kredit olish, uni qaytara olish darajasida bo‘lgan mamlakatlar uchun mablag‘larni mujassamlaydi. Ammo, tashkilot boy mamlakatlarga yoki alohida shaxslarga kreditlar ajratmaydi. Mazkur tashkilot o‘z faoliyatini rivojlanayotgan va qoloq davlatlarga texnik loyihalarni, iqtisodiy dasturlarni moliyalashtirish orqali bu davlatlarning iqtisodiy salohiyatini oshirishga ko‘maklashadi. Bu vazifalar bankning asosiy uzoq muddatli vazifalari hisoblanadi. Oxirgi yillarda bank oldingi yillardagi tajribasiga tayangan holda mamlakatlarning iqtisodiy rivojlanish bosqichlari darajalarini inobatga olib, loyihalarni tanlash jarayonini asosan rivojlanayotgan mamlakatlarning iqtisodiy darajalarini oshirishni inobatga olgan holda olib bormoqda.
Quyida Jahon Banki tarkibidagi tashkilotlarning so‘ngi yillardagi faoliyati o‘rganib chiqib, ularning xalqaro iqtisodiy munosabatlarni rivojlantirishda qanchalik samarali ishlar olib borayotganligining guvohi bo‘lishimiz mumkin.